تحلیل معرفتی و جامعه شناختی دوره شکوفایی و دوره تعالی (معاصر) عرفان اسلامی

یکی از مباحث مهم علوم اجتماعی بررسی ادوار علوم است. این مقاله به جریان‌شناسی دو‌ دوره مهم علم عرفان و رهبران فکری آن، یعنی دوره شکوفایی و ظهور محیی‌الدین عربی، و دوره تعالی (معاصر) و ظهور صدرالمتالهین پرداخته است. شرایط اجتماعی و خانواده عالم‌پرور و گشایش علمی و سیاسی این ‌دو دوره، منجر به ظهور این ‌دو شخصیت تاثیرگذار شده است. این مقاله با روش «تطبیقی» و در چارچوب نظریه «روش‌شناسی بنیادین» که نظریه‌ای در جامعه‌شناسی معرفت و مبتنی بر ریالیسم انتقادی صدرایی است، به ‌بررسی پیشرفت‌های علمی و مبادی معرفتی و غیرمعرفتی دو دوره پرداخته و در‌یافته که عرفان در دوره تعالی نسبت به دوره‌های گذشته از رویکرد انزوا خارج شده و توسط سید حیدر آملی شیعی شده‌ است. به‌علاوه می‌توان به فلسفی‌شدن ‌عرفان توسط شخصیت صدرالمتالهین که وامدار ابن‌عربی است و همچنین ظهور عرفان در عرصه اجتماعی توسط شاگردان مکتب عرفانی نجف و نوصدراییانی همچون امام خمینی (ره) و نقش ‌داشتن در قیام‌های انقلابی و مذهبی و ظهور عرفان‌های سکولار و لاییک در عصر حاضر اشاره‌ کرد.