ارزیابی بهره ‏وری آب سامانه ‏های آبیاری سطحی، بارانی و قطره‏ ای در مزارع تولید جو استان مرکزی

این تحقیق با هدف اندازه گیری مستقیم و مزرعه ای میزان آب آبیاری کاربردی و بهره ‏وری آب در مزارع جو در سطح استان مرکزی اجرا گردید. بدین منظور 26 مزرعه در مناطق عمده تولید جو آبی درسال زراعی 1400-1399 در استان مرکزی با هماهنگی مدیریت های جهاد کشاورزی انتخاب و حجم آب داده‏ شده بدون دخالت در برنامه آبیاری کشاورزان اندازه گیری شد. براین اساس ابتدا مقدار دبی منبع آب (کانال، چاه، قنات و یا چشمه) با وسیله مناسب (فلوم و کنتور) در هر کدام از مزارع منتخب اندازه گیری شد. سپس با پایش دقیق برنامه آبیاری مزرعه شامل زمان هر نوبت آبیاری، تعداد دفعات آبیاری در طول سال و همچنین اندازه گیری سطح زیر کشت محصول، حجم آب آبیاری کاربردی محصول جو برای هرکدام از مزارع منتخب در طول فصل اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که حجم آب آبیاری مزارع جو در سطح استان بسته به روش آبیاری، فاصله آبیاری و نحوه مدیریت‏ مزرعه متفاوت بوده و حجم آن از 3783 تا 7232 مترمکعب در هکتار متغیر بود. راندمان کاربرد آب آبیاری در مزارع موردمطالعه از 51 تا 100 درصد متغیر و متوسط آن 73 درصد بود. بهره ‏وری آب آبیاری نیز برای این محصول در سطح استان مرکزی بین 43/0 تا 19/1 با متوسط 75/0 کیلوگرم بر مترمکعب در نوسان بود. به طورکلی نتایج اندازه‏گیری‏های انجام شده در سطح استان مرکزی نشان می‏دهد که صرف نظر از روش آبیاری مورداستفاده، مدیریت آبیاری توسط کشاورز نقش مهمی در میزان آب کاربردی در مزارع موردمطالعه دارد. نتایج به دست آمده بیانگر برتری روش آبیاری قطره‏ای از لحاظ بهره وری فیزیکی نسبت به آبیاری سطحی و بارانی در تولید محصول جو در استان مرکزی است. همچنین، نتایج این تحقیق نشان داد قابلیت اجرای کم‏آبیاری در سطح مزارع جو استان وجود دارد، لذا ترویج و آموزش کم‏آبیاری به روش صحیح و کاربردی به کشاورزان می‏تواند باعث افزایش قابل توجه بهره‏ وری آب درتولید محصول جو گردد.