واکاوی عوامل توانمندساز در رابطه مادر-کودک در طی نوجوانی در حال ظهور: مطالعه ‎ای مبتنی بر نظریه زمینه‎ای

رابطه مادر-کودک یکی از عوامل موثر بر تحول روانشناختی کودکان است. بسیاری از توانایی‎های انسان همچون تفکر، زبان، خودآگاهی و غیره از دل اولین رابطه انسانی که کودک در آن درگیر است، حاصل می‎شود. هدف این پژوهش طراحی الگوی مفهومی رابطه مادر-کودک بر اساس تجارب بی‎واسطه‎ی مادران، در قالب یک رویکرد عمیق بود. پژوهش حاضر از نوع کیفی و نظریه‎ی زمینه‎ای بود. جامعه آماری این پژوهش را تمامی مادران دارای فرزند دختر 10 الی 11 سال در ناحیه تبادکان شهر مشهد در سال تحصیلی 1400-1401 تشکیل دادند. مشارکت کنندگان در پژوهش30 نفر از مادران بودند که به روش نمونه‎گیری نظری انتخاب شدند. برای جمع‎آوری اطلاعات از ابزارصاحبه نیمه‎ساختار‎یافته استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‎ها مطابق با الگوی سیستماتیک استراوس کوربین صورت گرفت و در مجموع 112 مفهوم شناسایی شد که در 14 مضمون فرعی و 5 مضمون اصلی تنظیم شدند. نتایج مطابق الگوی پارادایم مورد نظر در حیطه‎های زمینه‎ای و محیطی، میانجی، راهبرد و پیامد جای گرفتند. یافته‎ها نشان داد که عواملی چون خودآگاهی مادر، والدگری ذهن آگاهانه و توانایی تنظیم هیجانی، می‎توانند به عنوان راهبردهای موثر بر توانمندسازی مادر برای بهبود بخشیدن به رابطه با کودک خویش استفاده شوند. عوامل زمینه‎ای و محیطی موثر بر کیفیت ارتباط همچون داشتن الگوی مناسب و پایگاه اجتماعی-اقتصادی نیز جزو پیش‎نیاز‎هایی هستند که می‎توانند کیفیت رابطه را تحت تاثیر خود قرار دهند. راهبردهای پیشنهادی در این مطالعه موجبات دستیابی به رابطه‎ای حسنه که اساس روابط بعدی کودک در اجتماع هست را فراهم می‎سازد که خود سرمایه‎ای بلندمدت است. برنامه‎ریزی و اهتمام به منظور توانمندسازی والدین به خصوص مادران، در راستای بهبود این رابطه اساسی می‎تواند مورد توجه دست‎اندرکاران امر تعلیم و تربیت قرار گیرد.