موتیف تلمیحی یوسف (ع) در غزلیات صائب تبریزی

صایب تبریزی بزرگ ترین شاعر غزل سرای سبک هندی است. حضور عناصر تکرارشونده یا موتیف ها در غزل او می تواند حکایتگر ذهنیت شاعر و نیز تصویری از جریان های فکری و اندیشگی زمانه او باشد. موتیف یوسف با بسامد 937 بار، پرکاربردترین موتیف تلمیحی شعر او محسوب می شود. شاعر از این موتیف برای بیان اندیشه ها و ذهنیت های متعددی سود جسته است و برای ملموس کردن هریک از این اندیشه ها، قصه یوسف و عناصر آن را به کار گرفته است. هدف این پژوهش آن است که کارکردهای عرفانی موتیف یوسف را بررسی و تحلیل کند. جمع آوری مطالب در این تحقیق به شیوه کتابخانه ای و تحلیل های آن هم به روش توصیفی-تحلیلی بوده است. بدین منظور، پس از استخراج ابیات مربوط، توضیح و تحلیل معنا و کارکردهای موتیف، عناصر قصه یوسف را بر اساس سیر روایت قصه در قرآن کریم طرح کرده و سپس کارکردهای عرفانی هریک از عناصر را با توجه به همان سیر روایت قرآن کریم بررسی و تحلیل کرده ایم. از مجموع بررسی و تحلیل چنین برمی ‎ آید که شاعر از موتیف تلمیحی قصه یوسف برای بیان مفاهیم و مباحث متعدد عرفانی از جمله تضاد عقل و عشق، تجلی، سیر و سلوک عرفانی، ریاضت، صبر، عشق و حسن استفاده کرده و البته به کارکردهای متناقضی نیز رسیده است؛ به خصوص در موضوع عشق و حسن، ریاضت و غرور و عشق و تجلی.