بررسی تشبیه در شعر نظامی گنجوی (با تکیه بر خسرو و شیرین)

بررسی صور خیال شاعرانه، از راه های شناخت شباهت ها و تفاوت های آثار ادبی است که سبک و ارزش هنری اثر را روشن می سازد و میزان قدرت نوآوری و بهره گیری شاعر را از میراث گذشتگان مشخص می کند. همچنین جذابیت آثار هنری، ناشی از چگونگی ساختار آن هاست و این ساختار است که وجه تمایز و برتری آن ها را نسبت به دیگر آثار ادبی نشان می دهد. دستگاه بلاغی مهم ترین دستگاه زبان ادبی است که روند آفرینش ادبی در آن برجسته تر از سایر دستگاه های زبان است. تشبیه اساسی ترین رکن این دستگاه است که اجزای دیگر، مانند استعاره، تشخیص، مجاز و کنایه از آن ناشی می شوند. با بررسی ساختار تشبیه به صورت دقیق می توان تحولات سبکی دستگاه بلاغی را نیز نشان داد. در این تحقیق، انواع تشبیهات «خسرو و شیرین» از وجوه مختلف بلاغی، وجه شبه، ادات، حسی و عقلی بودن، مفرد و مرکب بودن، ساختار ظاهری و شکلی و بسامد به کارگیری تشبیه بررسی و دسته بندی شده و سپس تحلیلی علمی و آماری از آن ارایه گردیده است. این پژوهش کاملا جنبه علمی دارد؛ یعنی تمام تشبیهات خسرو و شیرین مورد بررسی قرار گرفته است. در داستان خسرو و شیرین که 5300 بیت دارد، 1005 تشبیه دیده می شود؛ یعنی 19 درصد از کل ابیات. توجه به این آمار، قدرت تصویرگری نظامی و هنر وی را آشکار می سازد.