شرط سقوط حق در قرارداد بیمه

در قرارداد بیمه، در فرض تحقق شرایط قراردادی، بیمه گر متعهد است به تعهد خود، دایر بر جبران خسارت یا... عمل کند. گاه به رغم تحقق شرایط مطالبه حقوق قراردادی برای بیمه گذار (تحقق خطر قراردادی)، بر مبنای تحقق امری که نوعا نقض تعهد از سوی بیمه گذار است، بیمه گر از تعهد خود معاف می شودکه از آن به «سقوط حق» تعبیر می شود؛ یعنی سقوط حق بیمه گذار نسبت به جبران خسارات یا دریافت حقوق بیمه ای. مبنای این سقوط حق، می تواند حسب مورد حکم قانون یا شرط قراردادی باشد. در نظام های حقوقی خارجی (فرانسه و انگلستان) اعتبار شرط سقوط حق در قرارداد بیمه محدود به موارد خاص و منوط به رعایت شرایطی است. در حقوق ایران در ماده 15 قانون بیمه، این حکم در مورد تعهد اطلاع رسانی وقوع حادثه و تلاش در جهت مقابله با خسارت، پیش بینی شده است، اما در خصوص اینکه آیا طرفین قرارداد بیمه می توانند در ضمن قرارداد در سایر موارد بر این امر توافق کنند یا باید آن را محدود به موارد مصرح قانونی دانست، نصی وجود ندارد. افزون بر این در خصوص ماهیت حقوقی این شرط قانون ساکت است. سوال بنیادین آن است که ماهیت حقوقی این شرط چیست؛ همچنین شرایط صحت و اعتبار آن کدام است. به نظر می رسد باید ماهیت آن را یک نوع «شرط سقوط تعهد» و در قالب اسباب سقوط تعهدات تحلیل کرد و نمی توان آن را «شرط عدم مسیولیت» دانست و اعتبار این شرط در ضمن قرارداد بیمه را باید بر مبنای اصل آزادی قراردادی توجیه کرد.