مطالعه تاریخ معماری و شهرسازی کاشان با تکیه بر شاکله مفهومی جدل سه سویه لوفور

اکنون، فضا به‎‏سان کالایی تولیدی که بارها وارد فرایندهای مبادلاتی می‏شود، با گسستن از پیوندهای خود با زمان، به امری مجرد، ذهنی و ناقص بدل شده است. لوفور با پیشنهاد مطالعه فضا در پیوند با زمان و مکان، جنبه نوینی به مطالعات از این نوع افزود. این پژوهش با بهره‏گیری از شاکله مفهومی جدل سه سویه یا تریالکتیک فضایی لوفور در پی آن است که تاریخ معماری و شهرسازی کاشان را مطالعه کند. جدل سه‏سویه اشاره به روش تولید فضا دارد. در این سه گانه، هر جامعه‏ای در هر تاریخی، واجد روشی مختص به خود برای تولید فضایی ویژه برای خود است که در همان حال، امکاناتی برای پشتیبانی از گسترش آن روش ویژه تولید دارد. در جدل سه سویه، بر بعد تاریخی فضای شهری در کنار جنبه‏های فضایی آن پرداخته و ارتباط فضاهای سه گانه (دریافته، پنداشته و زیسته) در قالب اموری بینابینی بررسی می‏شود. این پژوهش مبتنی بر روش اسنادی است و داده‏های مورد نیاز آن بر اساس جست وجویی توصیفی تفسیری گردآوری شده اند. برای تکمیل یافته‏ها، از تحلیل محتوا و مقوله‏بندی یافته‏ها استفاده شد. 72 سند تاریخی با توجه به معیارهای مختلف تعیین و مطالعه شدند. یافته‏های پژوهش نشان داد که فضای دریافته کاشان، واجد اندام‏وارگی، تقارن، تراکم، تکرارشوندگی و مرکزگرایی است که سلسله‏مراتب دقیقی میان فضاهای درون و بیرون دارد. بافت فشرده شهر کاشان، به همراه رون اصلی شهر، شعاعی بودن گذرها، و حصار مدور خود، بر اساس ملاحظات اقلیمی، فرهنگی و دفاعی شکل گرفته است. در فضای پنداشته، کاشان به‏مثابه کانون مذهبی نقش مهمی در رویدادهای تاریخی منطقه داشته که با وجود این، پیرو قدرت مرکزی بوده است. در ساحت فضای زیسته کاشان، آیین‏های مذهبی اصلی‏ترین عامل حضور جمعی مردم در فضاهای شهری بوده که بنا به مناسبت و رویدادهای خود، فضای زیسته متفاوتی در شهر ایجاد می‏کرده‏اند.