تاثیر مکتب رئالیسم سوسیالیستی روسی بر سطح فکری رمانهای فارسی

 کشور روسیه در جریان برخوردهای تاریخی و فرهنگی خود با ایران توانست با خلق و صدور مکتب ریالیسم سوسیالیستی تاثیر شگرف و بایسته ای بر سطح فکری نویسندگان ایرانی بگذارد. در واقع از پس پی ریزی شیوه جدید در روسیه و برجسته شدن نقش ایدیولوژیک هنر، حضور و وفور انگاره های فکری حزبی، خاصه پس از برگزاری اولین همایش نویسندگان ایران در تیر 1325 ش. نه تنها سبب تاثیرپذیری نویسندگان ایرانی از آن انگاره ها و بتبع نگارش رمانهای حزبی شد، بلکه در برخی برهه ها (خاصه دهه های چهل و پنجاه) مضمونهای اصلی آثار برجسته کشور، برگرفته از آرمانها و شعارهای این جریان بود.

 مقاله حاضر بر مبنای روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از ابزارهای کتابخانه ای نوشته شده است. جامعه آماری پژوهش شامل هشت رمان، چهار رمان روسی: مادر از گورکی، چگونه فولاد آبدیده شد؟ از استراوسکی، سیل آهن از سرافیموویچ، و شکست از فادیف، و چهار رمان فارسی: چشمهایش از علوی، دختر رعیت از اعتمادزاده، شوهر آهوخانم از علی محمد افغانی، و همسایه ها از احمد محمود میشود.

 مهمترین مولفه های فکری و انگاره های ریالیسم سوسیالیستی موجود در رمانهای روسی و ایرانی عبارتند از: «حزبی نویسی»، «مردمگرایی و توجه به توده محروم»، «ارایه تصویری خوشبینانه در اثر»، «تیپ سازی»، «تحول شخصیتها»، «دین گریزی»، «نمایش ریشه مادی پدیده ها» و «ریالیسم».

 رمانهای ایرانی تاثیر بسزا و انکارناشدنی از رمانهای روسی پذیرفته اند که در ذیل مکتب ریالیسم سوسیالیستی نوشته شده اند. در واقع نویسندگان ایرانی بعنوان روشنفکرانی کارا، روشنگر و جهتدار در اندیشه های سیاسی، با بکارگیری تفکرات حزبی نویسندگان روس در رمانهای خود، ضمن خلق آثاری مشابه، انگاره های آرمانی و انقلابی را وارد جامعه میکنند؛ انگاره هایی که تا پیش از آن در سپهر فکری ادبیات فارسی مطرح نبود. بااین حال باید ذکر کرد همسانیهای فکری نویسندگان روسی و ایرانی کاملا یکسان نیست و نویسندگان ایرانی علیرغم تاثیرپذیری، با عنایت به شرایط متفاوت جغرافیایی و فرهنگی، تغییرات محسوسی را اعمال کرده اند.