الگوهای گردشی جو و دوره های فرین تر و خشک فصل زمستان در جنوب شرق ایران

منطقه فراخشک و خشک جنوب شرق ایران، نمونه بارزی از یک منطقه متاثر از رویدادهای فرین اقلیمی به مانند سیل و خشکسالی می باشد. در این مطالعه، با هدف درک علل و فرایندهای منجر به رخداد دوره های فرین زمستانه در منطقه جنوب شرق ایران، وردایی های زمانی فضایی دوره های فرین تر و خشک زمستانه و ارتباط رخداد آنها با گردش مقیاس سینوپتیک جو بررسی شده است. داده های شبکه ای مقیاس ماهانه از شاخص استاندارد شده بارش-تبخیر و تعرق (SPEI01) و داده های میانگین روزانه میدان های ارتفاع ژیوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکالی (HGT500) از داده های شبکه ای بازکاوی شده NCEP-NCAR به ترتیب برای برای ارزیابی دوره های فرین تر و خشک و تیپ های گردشی جو زمستانی در یک دوره 55 ساله (2015-1960) استفاده شده است. ارزش های خارج از محدوده 5/1+ تا 5/1- از شاخص مزبور به ترتیب اساس تعیین دوره های تر و خشک فرین لحاظ شده اند. با اجرای یک تحلیل مولفه اصلی (PCA) با دوران واریماکس بر روی ماتریس همبستگی از حالت تجزیه S داده های SPEI01، سه منطقه فرعی با وردایی اقلیمی مستقل شناسایی شدند. سپس، الگوهای گردش جو روزانه مقیاس سینوپتیک به تیپ گردشی (CTs) دوازده گانه بر اساس اجرای تکنیک تحلیل خوشه ای غیرسلسله مراتبی k-means به پیروی از استبان و همکاران (2005)، تقسیم شده اند. ارتباط بین CTs با دوره های تر و خشک فرین در منطقه جنوب شرق ایران با اعمال شاخص عملکرد (PI) بر روی داده های بارش روزانه ایستگاه های نماینده مناطق فرعی بررسی شده است. یافته ها بیانگر یک ارتباط معنی دار بین رخداد CTs و دوره های فرین تر و خشک در ایستگاه های نماینده مناطق فرعی می باشد. تیپ گردشی CT1+ سهم غالب در رخداد دوره های تر فرین و تیپ های گردشی CT1- و CT2+ در رخداد دوره های فرین خشک در زیرمنطقه شرق و جنوب شرق (ایستگاه زاهدان) دارا می باشد. در زیرمنطقه ساحلی جنوبی، تیپ های گردشی CT2- سهم غالب در رخداد دوره های فرین تر و تیپ های گردشی CT4- و CT6- در رخداد دوره های فرین خشک دارا می باشند. سهم تیپ گردشی CT5- در رخداد دوره های تر فرین و تیپ گردشی CT1+ در زیرمنطقه شمال و شمال غربی بیشینه می باشد.