خوانشی زیباشناختی از آرای نقدی شفیعی کدکنی و عزالدین اسماعیل به موسیقی شعر

مطالعات زیباشناختی موسیقی شعر، از گذشته تا به امروز مراحل مختلف و زیادی را پشت سر گذاشته که بیشتر آن ها به مطالعه علم عروض اختصاص یافته است. عزالدین اسماعیل و محمدرضا شفیعی کدکنی، ازجمله ناقدان معاصری هستند که نگاهی زیباشناختی به این موضوع داشته و دیدگاه های مهمی در این زمینه ارایه داده اند. این پژوهش بر آن است تا با نگاهی توصیفی تحلیلی و رویکردی تطبیقی آرای نقدی آنان را در این زمینه بررسی کرده و به این سوال ها پاسخ دهد که مهم ترین مولفه های زیباشناختی موسیقی شعر از نگاه آنان کدامند و شعر کلاسیک و جدید چه تفاوت های زیباشناختی در حوزه موسیقی شعر دارند؟ نتیجه این پژوهش نشان داد که برخلاف تصور گذشتگان که غالبا موسیقی شعر را تنها در قافیه و وزن می دانستند، این دو به مانند اغلب ناقدان معاصر، موسیقی شعر را علاوه بر وزن و قافیه، در عناصر دیگری چون: انسجام مفاهیم، رسانگی و تابع حالت روانی شاعر می دانند. آنان همچنین بر این عقیده اند که شعر کلاسیک ما، با غنودن بر بستر اوزان عروضی و قافیه، مسیر خود را طی کرده است؛ اما شعر جدید، ازجمله شعر آزاد و شعر منثور («قصیده النثر») با نظر به عوامل موسیقایی شعر کلاسیک، اجتنابی عامدانه و جزیی از شیوه های کهن داشته تا موسیقی شعر را در اختیار حالت روانی شاعر قرار دهد.