ارزیابی لاین های ذرت و هیبریدهای حاصل از تلاقی آن ها براساس صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک در شرایط تنش آبیاری محدود

مقدمه :

تنش کم آبی یکی از رایج ترین تنش های محیطی است که موجب محدود شدن تولیدات کشاورزی شده است. بنابراین، انجام تحقیقات پیرامون بررسی تحمل کم آبی در گیاهان زراعی، دارای اهمیت بالایی است.

در این مطالعه 15 ژنوتیپ ذرت (پنج والد و 10 هیبرید حاصل از تلاقی آن ها) در دو آزمایش جداگانه شامل شرایط نرمال (دور آبیاری پنج روز) و کم آبی (دور آبیاری هشت روز) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان در سال 1396 مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مقادیر کلروفیل های a و b، پرولین، پروتین و قندهای احیاکننده در دو شرایط نرمال و کم آبی اندازه‎گیری شدند.

نتایج تجزیه واریانس مرکب برای تمامی صفات مورد مطالعه، اختلاف معنی داری را در سطح احتمال یک درصد بین ژنوتیپ ها (والدین و هیبریدها) و همچنین بین دو سطح آبیاری نشان داد. اثر متقابل ژنوتیپ ×تنش برای تمامی صفات معنی دار بود و بدین معنی است که ژنوتیپ ها واکنش های متفاوتی تحت تنش کم آبی نشان داده اند. تنش کم آبی باعث کاهش معنی دار کلروفیل های a و b و کارتنویید، قندهای احیاکننده و پروتین و افزایش میزان پرولین گردید. بیشترین میزان کارتنویید مربوط به ژنوتیپ 8 (80/1 میلی‎گرم بر گرم وزن تر) تحت شرایط نرمال بود و در شرایط تنش کم آبی، بیشترین میزان کارتنویید مربوط به ژنوتیپ 3 (96/2 میلی‎گرم بر گرم وزن تر) بود. نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین ها نشان داد که میزان پروتیین تحت تاثیر سطوح مختلف تنش کم آبی قرار گرفته است که بیشترین میزان پروتیین در شرایط نرمال مربوط به ژنوتیپ 5 (00668/0 میلی‎گرم بر گرم وزن تر) بود و در شرایط تنش همان ژنوتیپ (ژنوتیپ 5) بیشترین مقدار (0070/0 میلی‎گرم بر گرم وزن تر) را داشت. گروه بندی لاین ها و هیبریدها در شرایط تنش کم آبی با روش وارد انجام شد و ضریب کوفنتیک این روش برابر با 77/0 بود و ژنوتیپ ها را در سه گروه قرار داد. همچنین بر اساس میانگین صفات، گروه بندی ژنوتیپ های ذرت با روش UPGMA و ضریب کوفنتیک برابر با 72/0، توانست ژنوتیپ ها را در دو گروه قرار دهد.

عدم تحمل ژنوتیپ های ذرت نسبت به تنش کم آبی می تواند به دلیل تخریب کلروفیل، کاهش قندهای احیا کننده و پروتیین و همچنین افزایش ناکافی میزان پرولین صورت گرفته باشد که این تغییرات بیوشیمیایی، باعث ایجاد حساسیت ژنوتیپ های ذرت به تنش کم آبی شده است. همچنین ژنوتیپ های 4، 5، 9 و 11 می توانند به دلیل تحمل بیشتر کم آبی در برنامه های به نژادی آینده مورد بررسی بیشتر قرار گیرند.