ارزیابی فنوتیپی، تجزیه ارتباطی و حاشیه نویسی ژن های مرتبط با پژمردگی برگ گندم نان (.Triticum aestivum L) در مرحله گیاهچه ای در شرایط تنش خشکی

غربالگری سریع ژرم پلاسم گیاهی در مراحل اولیه رشد و شناسایی مبنای ژنتیکی شاخص پژمردگی برگ گندم در مرحله گیاهچه ای برای برنامه های اصلاحی گندم ضروری است. در تحقیق حاضر، تعداد 290 ژنوتیپ گندم نان ایرانی شامل 90 رقم زراعی و 200 توده بومی در سال 1400 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در شرایط تنش خشکی در مرحله گیاهچه ای از نظر شاخص پژمردگی برگ مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه به لحاظ میزان پژمردگی برگ تنوع وجود داشت و توده های بومی به طور معنی داری، (حدود 12 درصد) از نمره پژمردگی بیشتری نسبت به ارقام زراعی برخوردار بودند که این موضوع می تواند نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم گزینش باشد. از نظر شاخص پژمردگی برگ حدود نه درصد از ارقام زراعی و سه درصد از توده های بومی در گروه متحمل به تنش خشکی قرار گرفتند. تجزیه ارتباطی با دو روش GLM و MLM تقریبا نتایج یکسانی داشت. کروموزم های 3B، 2A، 7B، 1A، 3A، 4B، 5B، 6A و 6B به ترتیب بیشترین تعداد ارتباط نشانگر با شاخص پژمردگی برگ را در کل جمعیت داشتند که تنوع فنوتیپی صفت را از 6 الی 20 درصد توجیه می کردند. حاشیه نویسی نشانگرهای معنی دار، تاییدکننده نتایج تجزیه GWAS بود و نشان داده شد که تعداد پنج نشانگر روی کروموزوم های 1A، 2A، 3A و 7B با ژن هایی که در تحمل گیاه گندم به تنش خشکی نقش دارند، هم ردیفی داشتند. جزء جدایی ناپذیر غشا بودن، فسفوریلاسیون پروتیین ها، فعالیت آنزیم های متیل ترانسفراز و اتصال یون روی (Zn2+) بخشی از کارکردهای مولکولی و فرآیندهای زیستی ژن های یاد شده بودند. یافته های تحقیق حاضر، بینشی عمیق در رابطه با پژمردگی برگ گندم های نان ایرانی در شرایط تنش خشکی ارایه می دهد که می توان از آن در برنامه های گزینشی آتی گندم نان استفاده کرد.