مفهوم سازی استعاری در یازده جزء قرآن کریم: تبیینی شناختی و فرهنگی

پژوهش معنی‏شناختی حاضر به منظور ارایه تبیینی شناختی و فرهنگی بر استعاره های مفهومی در جزء های 20 تا 30 قرآن مجید به انجام رسیده است. استخراج «انواع استعاره های مفهومی»، تعیین «استعاره های پربسامد»، «حوزه های مبدا» و «حوزه های مقصد» روند انجام پژوهش با استفاده از نظریه استعاره مفهومی می باشد. تنوع مفاهیم «مقصد» و بسامد کاربردی مفاهیم «مبدا» نشان می دهند، قرآن مجید در خصوص چه مفاهیمی قصد معنی افزایی از طریق مفهوم سازی استعاری را داشته است. این بررسی زمینه ای برای درک بیشتر جهان بینی ارایه شده در قرآن مجید و امکان تعیین الگوهای رفتاری دین با شناسایی استعاره ها را فراهم می آورد. نتایج تحقیق حاضر نمایانگر طبقه بندی هفت گانه از استعاره ها در «حوزه تجربی مبدا» مشتمل بر: «زندگی اجتماعی»، «نیازهای بدن و فعالیت آن»، «طرحواره های انگاره ای (طرحواره بنیاد)»، «عناصر طبیعت»، «شخص» ، «اعضای بدن»، و «استعاره های شباهت بنیاد (تشبیهی)» است؛ که از آن میان بیشترین درصد مفهوم سازی استعاری در حوزه‎ی مبدا «زندگی اجتماعی» و کمترین آن در حوزه ی «شخص» است. با در نظر داشتن این نکته که بیشترین شناخت بشر از عناصر و زیرحوزه های «زندگی اجتماعی» است، مبادی قرآنی نیز در این حوزه بیشترین نقش را در انتزاع زدایی مفاهیم فرهنگی و اعتقادی دین داشته اند و تجارب دینی اسلامی را با استفاده از مبداهای این حوزه سامان داده و به عنوان الگوهایی عرفی (قراردادی) و عملی به کار برده اند. بر این اساس، استعاره های قرآنی به تشکیل الگوهای فرهنگی و شناختی می انجامند و «نظام اعتقادی توحیدی» (قرآنی) به تجارب بدن مند بشر در مفهوم سازی استعاری جهت داده، و این «جهان بینی قرآنی» به صورت الگوی فرهنگی اسلامی و شناختی در طرحواره استعاری قرآن قابل مشاهده است.