اثر سطوح تنش شوری بر ژنوتیپ های نخود (.Cicer ariethinum L) در مرحله گیاهچه ای در شرایط هیدروپونیک

 مقدمه و هدف:

 تنش شوری یک چالش جهانی در تولید محصولات زراعی است. نخود در دامنه وسیعی از شرایط اقلیمی رشد می کند و حساس به تنش شوری است. تنش شوری باعث ایجاد تنش های اسمزی، یونی و ثانویه می شود و فرآیندهای متابولیکی را در گیاهان مختل می کند و درنهایت باعث کاهش عملکرد گیاه می شود. استفاده از ارقام نخود متحمل به شوری به دلیل تثبیت بیولوژیکی نیتروژن می تواند به افزایش تولید و بهره وری در زمین های شور کمک کند. هدف از این مطالعه بررسی اثر تنش شوری بر ویژگی های فیزیولوژیک گیاهچه های 17 ژنوتیپ نخود بود.

به منظور بررسی تحمل به شوری ژنوتیپ های نخود آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه فردوسی مشهد روی 17 ژنوتیپ نخود کابلی به عنوان کرت فرعی و دو سطح شوری (12 وdS.m-116) و شاهد (dS.m-10/5) به عنوان کرت اصلی اجرا گردید. دو هفته بعد از کشت، تنش شوری اعمال شد و چهار هفته پس از اعمال تنش، صفات نشت الکترولیت ها، رنگ دانه های فتوسنتزی، فنل کل، کربوهیدرات های محلول، پرولین، پتانسیل اسمزی، درصد بقاء، میزان سدیم و پتاسیم اندام های هوایی و شاخص تحمل به شوری اندازه گیری شدند.

در تمامی ژنوتیپ ها با افزایش سطح تنش شوری درصد بقاء کاهش و درصد نشت الکترولیت ها افزایش یافت. در سطح تنش شوری dS.m-116 ژنوتیپ های MCC72، MCC108 و MCC112 به ترتیب با 86/5، 82/6 و 100 درصد بیشترین درصد بقاء را داشتند. در تنش شوری dS.m-116 ژنوتیپ MCC108 با 82 درصد کمترین درصد نشت الکترولیت ها را نشان داد و ژنوتیپ های MCC12، MCC58 و MCC27 کمترین افزایش درصد نشت الکترولیت ها را نسبت به شاهد داشتند. ژنوتیپ ها واکنش متفاوتی نسبت به افزایش میزان شوری از نظر محتوای رنگ دانه های فتوسنتزی نشان دادند. در ژنوتیپ های MCC92، MCC108، MCC112 و MCC296 با افزایش تنش شوری به dS.m-116، بر محتوای کلروفیل a آن ها افزوده شد. محتوای کربوهیدرات های محلول و پرولین در تمامی ژنوتیپ ها با افزایش تنش شوری از شاهد به dS.m-116 افزایش یافت و پتانسیل اسمزی منفی تر گردید.

به طورکلی بین ژنوتیپ های نخود تنوع زیادی از نظر صفات فیزیولوژیک وجود داشت تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را به پنج گرده تقسیم کرد که مقایسه میانگین گروه ها با میانگین کل نشان داد که درصد بقاء در ژنوتیپ های گروه چهارم شامل MCC108 و MCC112 نسبت به میانگین کل برتر بودند، بنابراین مطالعات تکمیلی در شرایط مزرعه روی این دو ژنوتیپ توصیه می گردد.