بررسی تاثیر برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند و تعیین پایداری هیبریدهای چغندرقند (.Beta vulgaris L)

 مقدمه و هدف :

چغندرقند یک محصول بسیار مهم کشاورزی می باشد که صرفا به طور تخصصی در صنعت قند مورد استفاده قرار می گیرد و به عنوان یکی از مهم ترین منابع تولید قند به شمار می رود. عملکرد و کیفیت قند در چغندرقند به وسیله ژنوتیپ، محیط و برهمکنش میان آن ها کنترل می شود. از این رو، مطالعه حاضر به منظور بررسی تاثیر برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند هیبریدهای مختلف چغندرقند پایه ریزی و به مرحله اجرا در آمد.

اثر برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند و تعیین پایداری و سازگاری 155 هیبرید چغندرقند به همراه یک شاهد داخلی (سینا) و چهار شاهد خارجی (نووودورا، مودکس، لوریکوییت و پیرولا) مورد بررسی قرار گرفت. هیبریدهای منوژرم در قالب طرح آماری مقایسه عملکرد مقدماتی (آگمنت) در هفت منطقه خوی، شیراز، کرج، کرمانشاه، مشهد، میاندوآب و همدان در سال 1399 کشت شدند. پس از برداشت محصول و برآورد عملکرد قند مربوط به هر یک از هیبریدهای آزمایشی، تجزیه پایداری ویژگی مذکور با به کارگیری روش گرافیکی GGE biplot انجام شد.

تجزیه پایداری عملکرد قند به روش گرافیکی GGE بای پلات نشان داد که بر اساس نمودار چندضلعی، رقم پیرولا در کرمانشاه و میاندوآب، هیبرید شماره 96 در همدان، کرج، شیراز و مشهد و هیبرید شماره 11 در خوی دارای بیش ترین سازگاری و عملکرد قند بودند. رتبه بندی محیط ها از بهترین محیط به سمت نامناسب ترین محیط به ترتیب به صورت همدان، شیراز، میاندوآب، کرج، مشهد، کرمانشاه و خوی بود. نمودار رتبه بندی هیبریدها بر اساس هیبرید ایده آل و همچنین نمودار رتبه بندی هیبریدها بر اساس میانگین عملکرد و پایداری، نشان داد که هیبرید شماره 96 به عنوان بهترین و پایدارترین هیبرید می باشد. مناطق مورد بررسی به سه محیط بزرگ (ابر محیط) تقسیم شدند، به طوری که کرمانشاه و میاندوآب به عنوان اولین محیط بزرگ، همدان، کرج، شیراز و مشهد به عنوان دومین محیط بزرگ و خوی به عنوان سومین محیط بزرگ شناخته شد.

نتایج نشان داد که برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند هیبریدهای اصلاحی چغندرقند تاثیرگذار بوده و سبب ایجاد نوسان عملکرد از محیطی به محیط دیگر شده است. به طور کلی نظر به عملکرد قند خوب برخی از هیبریدها، هیبریدهای منتخب به دو گروه تقسیم شده و تعدادی از آن ها وارد آزمون‎های معرفی رقم گردیدند و مابقی در قالب طرح‎های تکرار دار، در چند منطقه ارزیابی تکمیلی شده و سپس بهترین‎های آن ها به عنوان رقم معرفی می شوند.