ارزیابی مقاومت به بیماری های لکه برگی و خصوصیات عملکردی ژنوتیپ های باقلا با استفاده از تجزیه کلاستر و بای پلات ژنوتیپ × صفت

باقلا یکی از حبوبات چند منظوره با دامنه سازگاری وسیع، ارزش غذایی بالا، خواص دارویی و قابلیت تثبیت بیولوژیک نیتروژن است. سطح زیر کشت باقلا طی سال های اخیر کاهش یافته است، افزایش سطح زیر کشت و افزایش عملکرد در واحد سطح، با معرفی ارقام مقاوم به تنش های زیستی و غیرزیستی امکان پذیر خواهد بود.

مواد و روش ها: 

به منظور بررسی مقاومت مزرعه ای 64 ژنوتیپ باقلا در برابر بیماری های قارچی و همچنین گزینش ژنوتیپ هایی با صفات عملکردی مطلوب، آزمایشی در قالب طرح لاتیس ساده (8 × 8) در دو تکرار در در ایستگاه های تحقیقات کشاورزی گرگان و دزفول در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. به منظور محاسبه سطح زیر منحنی استاندارد شده پیشرفت بیماری sAUDPC، از زمان ظهور اولین علایم بیماری های لکه برگی نمونه برداری در 5 مرحله انجام شد. تجزیه واریانس مرکب و تجزیه همبستگی برای ده صفت فیزیولوژیکی، مرفولوژیکی، فنولوژیکی و شدت بیماری انجام شد. همچنین دو روش گزینش گرافیکی تجزیه بای پلات ژنوتیپ × صفت (GT) در ترکیب با تجزیه خوشه ای برای ارتقاء چندین صفت کمی و مقاومت به بیماری به طور همزمان انجام شد. خوشه بندی ژنوتیپ ها و صفات به تفکیک در هر آزمایش با استفاده از روش Ward و فاصله مربع اقلیدسی انجام شد و نقشه گرافیکی هیت مپ با استفاده از نرم افزار MetaboAnalyst 3.0 ترسیم شد.

یافته ها: 

نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تفاوت بسیار معنی دار در سطح احتمال یک درصد بین ژنوتیپ های باقلا برای صفات زراعی و مقاومت به بیماری وجود دارد. عملکرد دانه دارای بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار با وزن صد دانه و تعداد دانه در غلاف بود. بر اساس نتایج تجزیه گرافیکی هیت مپ ژنوتیپ های باقلا به ترتیب در سه و چهار گروه در گرگان و دزفول قرار گرفتند. گروه های متمایز به دست آمده، برای استخراج ژنوتیپ هایی با ویژگی های متنوع و شناسایی تنوع خزانه ژنی مفید هستند. بردارهای موجود در بای پلات نشان دادند، ارتباط مثبت بین صفات تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و ارتفاع بوته با عملکرد دانه وجود دارد و تجزیه همبستگی نیز این نتایج را تایید کرد، صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه معیاری جهت بهبود عملکرد دانه در برنامه اصلاحی هستند. بر اساس نتایج حاصل از GT بای پلات، ژنوتیپ های G52، G56 و G58 در گرگان و ژنوتیپ های G47، G51 و G56 در دزفول، به عنوان برترین ژنوتیپ ها شناخته شدند.

نتیجه گیری:

 ژنوتیپ های متعددی برای استفاده بالقوه به عنوان والدین انتخاب شدند، ژنوتیپ های G48 و G62 برای عملکرد دانه و صفات مربوطه و رقم Ascot به عنوان منبع مقاومت در برابر لکه شکلاتی برای برنامه های اصلاحی باقلا در نظر گرفته شدند. ژنوتیپ های G47، G51، G52،G55 ،G56  و G58 برای بررسی های بیشتر و معرفی رقم انتخاب شدند.