بررسی تنوع ژنتیکی و شناسایی ژنوتیپ های برتر پنبه (.Gossypium hirsutum L) با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG)

شناخت دقیق ژرم پلاسم ها جهت انتقال صفات در برنامه های دورگ گیری از الزامات اصلاح ارقام برتر می باشد. هدف از این تحقیق بررسی تنوع ژنتیکی و گزینش ژنوتیپ های برتر پنبه با عملکرد، زودرسی و خصوصیات کیفی مطلوب بود.

به منظور ارزیابی ژنوتیپ های پنبه با استفاده از شاخص SIIG، آزمایشی شامل 9 ژنوتیپ همراه با 2 رقم تجاری استان فارس (بختگان و گلستان) به عنوان شاهد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی حسن آباد داراب طی سال های زراعی 1397 و 1398 اجرا شد.

نتایج تجزیه مرکب داده ها تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر صفات کمی مورد مطالعه نشان داد که این مطلب، بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها بود. ضریب تنوع فنوتیپی در صفات عملکرد و درصد زودرسی بیشتر از ضریب تنوع ژنوتیپی بود. عملکرد وش دارای وراثت پذیری بالایی (0/73) بود که نشان دهنده نقش بیشتر اثر ژن در بیان صفت و کارایی انتخاب در بهبود صفت در نسل های متوالی می باشد. نتایج شاخص SIIG نشان داد که ژنوتیپ های A-NB414 و A-NBK با بیشترین مقدار SIIG جزء برترین ژنوتیپ ها و ژنوتیپ های Va-1 و 96-A3 با کمترین مقدار SIIG جزء ضعیف ترین ژنوتیپ ها در این تحقیق بودند. به منظور بررسی کارایی شاخص SIIG  در انتخاب بهترین ژنوتیپ از نظر عملکرد وش، درصد زودرسی، ظرافت الیاف، درصد یکنواختی، کشش الیاف، استحکام و درصد کیل، ژنوتیپ های مورد بررسی بر اساس شاخص SIIG در 3 دسته گروه بندی شدند. نتایج کلی گروه بندی نشان داد که، با افزایش مقدار شاخص SIIG ، مقدار عملکرد وش، یکنواختی الیاف، درصد کیل و درصد زودرسی نیز افزایش یافت. مقدار درصد زودرسی و عملکرد وش نیز در ژنوتیپ های A-NB414 و A-NBK که دارای مقدار شاخص SIIG بالاتری بودند، بالا بود.

بررسی حاضر نشان داد که شاخص SIIG به خوبی توانسته ژنوتیپ ها را دسته بندی نماید. در این تحقیق ژنوتیپ های A-NB414 و A-NBK به همراه رقم گلستان با عملکرد بالاتر از میانگین کل و شاخص SIIG بالا، به عنوان ژنوتیپ های برتر شناسایی شدند که می توانند در برنامه معرفی و توسعه کشت قرار گیرند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های پنبه در دو گروه متمایز طبقه بندی شدند که این موضوع انتخاب و استفاده از آنها در برنامه ها و اهداف مختلف به نژادی را تسهیل می کند.