ارزیابی تنوع مورفو فیزیولوژیکی ژنوتیپ های گندم دوروم با استفاده از روش بای پلات ژنوتیپ x صفت

هدف اولیه برنامه اصلاح نبات ارزیابی و انتخاب بهترین ژنوتیپ ها بر اساس صفات مختلف مورد بررسی می باشد. هدف از این مطالعه بررسی تنوع ژنوتیپ های گندم دوروم بر اساس صفات مورفو-فیزیولوژیک و بررسی روابط متقابل بین صفات با استفاده از تکنیک بای پلات ژنوتیپ در صفت بود.

در این پژوهش 86 ژنوتیپ گندم دوروم شامل 82 لاین اصلاحی گندم دوروم دریافتی از سیمیت به همراه 4 ژنوتیپ شاهد در سال زراعی 97-1396 در معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه سرارود) در قالب طرح آگمنت و بر اساس 22 صفت مختلف زراعی، مورفولوژیک و فیزیولوژیک مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ژنوتیپ ها بر اساس روش بهترین پیش بینی نااریب خطی (بلاپ)1 انجام و سپس بر اساس داده های بلاپ تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت انجام شد.

بر اساس نتایج حاصل، اختلاف آماری معنی داری بین ژنوتیپ های مورد بررسی از لحاظ صفات تمام مورد مطالعه به جز دمای کانوپی و طول سنبله در شرایط دیم مشاهده گردید، که بیانگر تنوع ژنتیکی قابل توجه بین ژنوتیپ ها از لحاظ صفات مطالعه شده می باشد. بر اساس نمایش چندضلعی بای پلات ژنوتیپ در صفت، ژنوتیپ ها در هشت گروه و صفات در شش گروه قرار گرفتند. ژنوتیپ شماره 17 از لحاظ ترکیب صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزاردانه و شاخص محتوای نسبی کلروفیل2 دارای بیشترین مقدار بود. ژنوتیپ شماره 3 دارای بهترین ترکیب صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، شاخص سرعت رشد اولیه، طول سنبله، میزان آب نسبی برگ و طول برگ پرچم بود. ژنوتیپ شماره 27 از لحاظ هدایت روزنه و طول پدانکل و ژنوتیپ شماره 76 از لحاظ دمای کانوپی دارای بیشترین مقدار نسبت به سایر ژنوتیپ ها بودند. ژنوتیپ شماره 4 دارای بالاترین ترکیب صفات تعداد روز تا چکمه ای شدن و طول پدانکل خارجی بود. ژنوتیپ شماره 10 از نظر صفات تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک و تعداد سنبله در متر مربع مقادیر بالایی داشت که از این لحاظ ژنوتیپی دیررس محسوب می شود. بر اساس نتایج تجزیه همبستگی و نتایج تجزیه بای پلات ژنوتیپ در صفت، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، شاخص محتوای نسبی کلروفیل ، تعداد سنبله در واحد سطح به عنوان مهمترین صفات موثر بر عملکرد دانه شناسایی شدند.

بر اساس نتایج حاصل، ژنوتیپ های شماره 75، 17، 72، 13 بر اساس شاخص های انتخاب، به عنوان ژنوتیپ های ایده آل در شرایط دیم شناسایی و جهت بررسی های بیشتر در برنامه اصلاح گندم دوروم توصیه می شوند.