ارزیابی راندمان کاربرد و نمایه-های بهره وری آب در سویا تابستانه (مطالعه موردی: پایین دست شبکه آبیاری و زهکشی مغان، استان اردبیل)

در شرایط کنونی محدودیت منابع آب، بهبود بهره‏ وری آب کشاورزی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بنابراین، در دست داشتن برآوردهایی معتبر از مقادیر فصلی آب آبیاری و بهره ‏وری آب در شرایط فعلی مدیریت آبیاری و بهره برداری اعمال شده در مزارع حایز اهمیت است. در پژوهش حاضر، آب کاربردی فصلی و بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب سویا در 29 مزرعه تحت مدیریت زارعین واقع در بخش پایین دست شبکه آبیاری و زهکشی مغان، استان اردبیل، در فصل زراعی 1400-1399 مورد مطالعه قرار گرفت. نیاز آبی خالص سویا در مزارع مطالعاتی در فصل زراعی 1400-1399و میانگین 10 ساله آن به ترتیب، در دامنه 417 تا 719 و 457 تا 797 میلی متر برآورد شد (به ترتیب، با میانگین 539 و 581 میلی متر). مجموع بارش موثر و آب کاربردی فصلی (I + Pe) و عملکرد دانه سویا به ترتیب، بین 3859 تا 7105 مترمکعب بر هکتار و 30/1 تا 80/2 تن بر هکتار اندازه گیری شد (به ترتیب، با میانگین 5664 مترمکعب بر هکتار و 35/2 تن بر هکتار). محدودیت انعطاف پذیری در تحویل آب به مزارع موجب اعمال یک برنامه ریزی آبیاری غیرمنطبق با نیاز آبی گیاه گردید. برآیند اثر عوامل محدود کننده تولید سویا در منطقه مطالعاتی موجب شد حداکثر عملکرد مشاهداتی دانه سویا به طور قابل توجهی پایین تر از عملکرد پتانسیل سویا در دشت مغان (00/4 تن بر هکتار) باشد. عملکرد دانه سویا یک همبستگی درجه دوم با I + Pe را نشان داد. نمایه های بهره وری مجموع آب کاربردی و بارش موثر (WPI+Pe) و بهره وری اقتصادی آب آبیاری (WP$) در مزارع مطالعاتی به ترتیب، بین 33/0 تا 47/0 کیلوگرم بر مترمکعب و 18/21 تا 29/48 هزار ریال بر مترمکعب متغیر بود (به ترتیب، با میانگین 42/0 کیلوگرم بر مترمکعب و 89/39 هزار ریال بر مترمکعب). میانگین راندمان کاربرد اسراییلسن (AE) در مزارع مطالعاتی برای مراحل ابتدایی، توسعه ای و میانی رشد گیاه به ترتیب، برابر با 19، 95 و 100 درصد به دست آمد.