چالش ها و راهکارهای پیشگیری از بزه دیده شدن شهود در اثبات جرایم در نظام حقوقی ایران و دیوان کیفری بین المللی

شهادت شهود در تمامی نظام‌های حقوقی به عنوان یکی از مهم‌ترین ادله اثبات جرم مطرح می‌باشد. برنامه‌های حمایت از شهود، قابلیت اجرا برای تمام شهود در معرض خطر تهدید به امنیت جانی، عرضی و مالی را دارند. اما این ضرورت در جرم‌هایی که به صورت مشارکتی یا گروه‌های بزهکاری اتفاق می‌افتند بیشتر احساس می شود، در این پژوهش به تبیین سازوکارهای پیشگیری از بزه‌دیده شدن شهود در اثبات جرایم و همچنین، چالش های پیش رو آن در نظام حقوقی ایران و دیوان کیفری بین‌المللی خواهیم پرداخت.

پژوهش حاضر به صورت توصیفی و تحلیلی انجام شده است.

در ایران، گرچه سازوکارهایی پیشگیرانه نظیر عدم افشای اطلاعات، اتخاذ تدابیر لازم جهت حفاظت از شهود و مطلعان، استماع شهادت از طریق وسایل ارتباط از راه دور پیش‌بینی شده است، اما با توجه به امکانات موجود و بودجه تخصیص‌یافته و همچنین، شرایط فعلی دستگاه‌های قضایی، حمایت از شهود و مطلعان، بسیار سخت است و قانون‌گذاری‌های انجام‌گرفته در این راستا، با واقعیت‌های موجود، بسیار فاصله دارد. همچنین، در ماده 68 اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی به موضوع حمایت از بزه‌دیدگان اشاره شده و بر این اساس، سازوکاری در آن پیش‌بینی شده است که ضمن حفاظت از قربانیان، امکان مشارکت آنها در فرآیند دادرسی را فراهم می کند. اما به نظر می‌رسد دیوان در اعمال این امکان نیز چندان موفق نبوده و ترس از مشکلات آینده منجر به آن گردید که بسیاری از قربانیان از بیان شهادت خودداری کنند. دو مولفه کاهش احساس ترس از انتقام در شهود و مطلعان و پیشگیری از بزه‌دیدگی مجدد نیز در اقدامات پیشگیرانه از بزه‌دیده شدن شهود در اثبات جرایم نیز موثر است.