سنگ زایی و سن سنجی توده های آذرین درونی دوران و شاه بلاغی: شاهدی بر ماگماتیسم گرانیتی سدیک و سیلیس بالای پس از برخوردی پرکامبرین پایانی

توده های آذرین درونی دوران و شاه‎بلاغی در باختر و جنوب باختری زنجان و در پهنه ایران مرکزی رخنمون دارند و شامل پالس‎های آذرین درونی میکاگرانیت، گرانیت‎پورفیری و گرانیت صورتی به همراه انکلاو ها و دایک‏های بازیک هستند. برپایه سن سنجی U-Pb روی بلورهای زیرکن، توده گرانیت‎پورفیری در 567 میلیون سال پیش و توده گرانیتی صورتی در 538 میلیون سال پیش جایگزین شده‎ اند. توده های گرانیتی میزان سیلیس بسیار بالا (wt%78SiO2>) و میزان اکسیدهای TiO2، Fe2O3، MgO، CaO و P2O5 بسیار کمی دارند. توده ‎های گرانیت‎پورفیری و میکاگرانیت مقدار Na2O بالایی دارند و آلبیت‎گرانیت هستند. در گرانیت صورتی، نسبت K2O/Na2O نزدیک به 1 است. توده‎ های گرانیتی بررسی شده از نوع متاآلومین تا پرآلومین ضعیف هستند و میزان ACNK در آنها از 1/1 کمتر است. در نمودار‎های عنکبوتی و عنصرهای خاکی کمیاب، توده گرانیت پورفیری از HREE و HFSE غنی شدگی و از LREE و LILE تهی شدگی و میکاگرانیت‏ ها از LILE تهیه‎ شدگی و از HFSE و LREE غنی‎شدگی نشان می‎دهند و نمونه ‎های گرانیت صورتی و سنگ‎های بازیک از LREE و LILE غنی‎شدگی و از HFSE تهی‎ه شدگی نشان می‎دهند. توده‎ های گرانیتی بررسی شده ویژگی‎ های گرانیت‎های نوع I جدایش یافته را نشان می‎دهند. سرشت سدیک توده های گرانیت پورفیری و میکا گرانیت اولیه است و این توده‏ ها از ذوب بخشی پوسته قدیمی با ترکیب پلیت فلسیک پدید آمده‏اند. توده گرانیت صورتی از ذوب بخشی پوسته زیرین با ترکیب تونالیت و گرانودیوریت پدید آمده است. سنگ‎های بازیک از ماگمای جدا‏شده از گوشته متاسوماتیسم ‎شده با سیال های فرورانشی پدید آمده‏اند. توده‎ های گرانیتی بررسی شده از ذوب بخشی منابع مختلف پوسته‎ای در محیط کششی پس از برخوردی و هنگام صعود گوشته و افزایش گرادیان زمین‎گرمایی پدید آمده ‎اند.