دیدگاه علمای حوزه علمیه قم نسبت به توسعه از رضاخان تا انقلاب اسلامی*

از دوره رضا‌شاه تبلیغات گسترده‌ای مبنی بر دوقطبی‌سازی «علم و دین» یا «توسعه و دیانت» انجام گرفت، به‌گونه‌ا‌ی‌‌که هنوز هم در مجامع روشنفکری این مسیله به صورت پیش‌فرض مطرح می‌شود. هدف این تحقیق پاسخ به این سوال است که موضع علمای حوزه علمیه قم در دوره پهلوی اول و دوم در مقابل چنین تبلیغات گسترده‌‌ای چه بود؟ برای پاسخ به این سوال نوشته‌ها و سخنان برخی از علما و فارغ‌التحصیلان برجسته حوزه علمیه قم از عصر رضاخان تا انقلاب اسلامی واکاوی شد و معلوم گردید حوزه علمیه قم به شدت با هرگونه شایبه عوام‌گرایی و دامن زدن به شایعه مزبور مقابله کرده است. بزرگان حوزه علمیه قم همچنین با نوشتن کتاب و ایراد سخنرانی اولا، بر عدم تنافی و تعارض علم و دین تاکید کردند و ثانیا، با تشریح اوضاع به شدت نابسامان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایران، عدم صداقت شعار توسعه از طرف حکومت را برای مردم برملا ساختند و ثالثا، با تشریح نظریات خود مبنی بر لزوم پیشرفت براساس مبانی دین و جمع شدن عدالت و رفاه در الگوی اسلامی، مردم را به مقابله با دستگاه پهلوی اول و دوم ترغیب نمودند و انقلاب اسلامی را می‌توان نتیجه شکست توسعه غربی در ایران و اقبال عمومی به نظرات حوزویان دانست.