نویافته های فلزی قرون میانی اسلامی در دست کند تهیق خمین

یکی از محوطه های باستانی ارزشمند ایران در طول قرون میانی اسلامی، دست کند زیرزمینی تهیق از توابع شهرستان خمین است. در فصل اول کاوش های باستان شناسی این محوطه علاوه بر شناسایی فضا های مختلف معماری، سفالینه ها، ظروف شیشه ای و مهره های متنوع، آثار ارزشمند دیگری مانند انواع ظروف و اشیای فلزی از جنس مفرغ و آهن، مسکوکات طلا و زیور آلات طلایی و نقره ای، به دست آمد. آثار فلزی تهیق به دلیل تنوع فرم و جنس و فراوانی نمونه های شناسایی شده، در مطالعات باستان شناسی دوران اسلامی ایران جایگاه ویژه ای دارند؛ زیرا از معدود محوطه های باستانی شناخته شده این دوران محسوب می شود که این میزان از آثار فلزی دوران اسلامی در کاوش های آن به دست آمده است. این امر بدین سبب اهمیت دارد که تعداد کل محوطه های باستانی این دوران که در کاوش های باستان شناسی آن با حجم زیاد انواع مختلف آثار فلزی به دست آمده باشد، از تعداد انگشتان یک دست فراتر نمی رود؛ در عین حال که بیشتر این محوطه ها نیز چند مرحله استقراری داشته و با قطعیت نمی توان همه آثار فلزی مکشوفه در آنها را متعلق به یک دوره زمانی خاص دانست مانند آنچه که در کاوش های باستان شناسی نیشابور به دست آمده است. همین موضوع نشان دهنده اهمیت این آثار است که تاکنون در پژوهش مستقلی بدان ها پرداخته نشده است. با توجه به این موضوع هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی، تاریخ گذاری نسبی و مطالعه مقایسه آثار فلزی به دست آمده در کاوش های تهیق خمین است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و شیوه گردآوری اطلاعات آن شامل فعالیت های میدانی و مطالعات کتابخانه ای است. در این مطالعات چنین مشخص شد که اولا بسیاری از آثار فلزی به دست آمده در کاوش های باستان شناسی تهیق، در قرون 6-7 ه.ق تولید شده اند؛ موضوعی که با انجام مطالعات مقایسه ای دیگر و نیز وجود شواهدی از سکه های این دوره در کاوش های محوطه، ثابت شده است. ثانیا بخش مهمی از ظروف فلزی به دست آمده در تهیق به ویژه ظروف مفرغی و زیور آلات طلایی، احتمالا در مناطقی همچون نیشابور و جرجان تولید و از آنجا به این منطقه صادر شده اند.