نقش اندوده سطحی در غلظت رسوب و هدررفت خاک از کرت های آزمایشگاهی تحت شبیه سازی باران های متوالی

مقدمه و هدف :

خاک یکی از مهم ترین سرمایه های ملی هر کشور محسوب می شود. از آنجایی که تاثیرات تخریب خاکدانه ها و تشکیل اندوده سطحی بر افزایش سیل خیزی،کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش میزان فرسایش موضوع مهمی است، لذا هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش اندوده سطحی در غلظت رسوب و هدررفت خاک است.

پژوهش حاضر در دو بافت خاک لومی-شنی و لومی-شنی-رسی تحت تاثیر سه توالی بارندگی با شدت های بارندگی 50 و 90 میلی متر در ساعت با فواصل 10 روز و به مدت 15 دقیقه در کرت های فرسایشی کوچک با ابعاد 0/5× 0/5 متر با شیب 18 درصد مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای اندازه گیری اندوده سطحی از دو  شاخص میانگین وزنی قطر خاک دانه های سطح خاک و اسکنر سه بعدی با دقت 20 میکرومتر استفاده شد.

نتایج نشان داد که توالی بارندگی بر غلظت رسوب و هدررفت خاک تاثیر معنی دار (0/01< p) داشت. در اثر توالی بارندگی هدررفت خاک در بافت لومی-شنی در شدت بارندگی 50 میلی متر در ساعت حدود 45 درصد افزایش یافت در حالی که در شدت بارندگی 90 میلی متر  در ساعت حدود 38 درصد کاهش یافت و در بافت لومی-شنی-رسی به ترتیب در شدت های بارندگی 50 و 90 میلی متر در ساعت هدررفت خاک به ترتیب 5 و 67 درصد کاهش یافت. میزان غلظت رسوب نیز بعد از توالی های بارندگی کاهش یافت. نتایج اندازه گیری هدررفت خاک نشان داد که از بارندگی اول تا بارندگی سوم جز در بافت لومی-شنی در شدت بارندگی 50 میلی متر در ساعت، در هر دو خاک ، میزان رسوب خروجی کاهش یافت. نتایج حاصل از اسکنر سه بعدی در شدت بارندگی 50 میلی متر در ساعت نشان داد زبری سطح خاک در بافت لومی-شنی از 1/30 به 1/18 میلی متر و در بافت لومی-شنی-رسی از 1/80 به 1/31 کاهش یافت، اما در شدت بارندگی 90 میلی متر در ساعت میزان زبری افزایش یافت و از تشکیل اندوده سطحی جلوگیری گرد.

زبری سطح خاک و اندوده سطحی حاصل از بارندگی قبلی قادر است شرایط سطح خاک و رواناب و هدررفت خاک را در مقیاس کرت تغییر دهد و شدت این تغییرات تحت تاثیرات متقابل شدت بارندگی و بافت خاک می باشد.