تاثیر موسیقی و پیوند و ارتباط آلات آن برای رسیدن به فنا فی الله در دیوان شمس

مولانا از تاثیر موسیقی در وصول به حق، بسیار بهره برده و بارها از آلات موسیقی در تشریح وادی فنا سود جسته و خود را بسان بسیاری از آن آلات به همراه معشوق در آن مقامات دیده است. در این جستار سعی بر آن است، با روشی توصیفی-تحلیلی، گستره فنا و پیوند و رابطه آن با سماع و آلات موسیقی و تاثیر آن در احوال سالک، مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد؛ بنابراین تحقیق حاضر به بیان تاثیر موسیقی و ارتباط آلات آن در وصول به حق و فنا فی الله در دیوان شمس می پردازد، مولوی تقریرات متنوعی از آلات موسیقی را در این عوالم، به ظهور آورده است. فنا به عنوان نهایت سیر الی الله و غایت همت عارفان در دیوان شمس، تجلی شگرف و شگفتی یافته است. در این سیر و سلوک، سماع نقشی اساسی داشته و موسیقی مناسب با آن از اهمیت بالایی برخوردار است؛ ازاین رو در تصوف، موسیقی و آلات آن کارکردی شایسته و بایسته دارند و در عروج سالک به بلندای عرفان، موثرند. آن‎چه در فنا برای سالک رخ می دهد معمولا غیرقابل توصیف است و زبان، توان بیان و پرداختن کامل بدان را ندارد. ناگزیر می‎توان از طریق وجد و سماع سالک که با ناله و نوای سازها همراه می شود، شمه‎ای از آن‎ها را درک و به نوشتار آورد.