نقد مقامات حمیدی با رویکرد نشانه شناسی اخلاق

با اتخاذ رویکردی بینارشته ای در مطالعه آثار ادبی به عنوان یکی از ابزارهای موثر نمایش جریان های اندیشه در جامعه، می توان در کنار لذت هنری، با کشف عناصر اخلاقی و اجتماعی و آگاهی از دلیل و نحوه وقوع آن ها، به تقویت زیربنای اخلاق و فرهنگ جامعه پرداخت. این نقطه اشتراک ادبیات و دیگر رشته‎ های علوم انسانی را می شود نشانه شناسی اخلاق نامید: محافظت از چرخه حیات در جهان. پژوهش پیش‎رو با پرداختن به مقامات حمیدی و تحلیل کمی و کیفی عناصر اخلاقی آن به این نتیجه رسیده که الف) نویسنده/ متن 1. با روشی نسبتا محتاطانه و سبکی بین توصیف و ترغیب و با توجه کمتر به جزییات روایت، تصویری از شرایط اجتماعی و حکومتی دوران خود و 2. با بیان ویژگی‎ های اخلاقی شخصیت های مقامه‎ ها، تصویری از شرایط اخلاقی افراد یا خصوصیات مورد نظر خود را درباره زیست اخلاقی انسان‎ها نمایش داده است. ب) میزان توجه به اخلاقیات در مقامات به اندازه‎ای است که می توان نویسنده را دارای نگرانی‎های اخلاقی و اجتماعی دانست و کتاب یا دست کم بخش هایی از آن را نیز محاکاتی از واقعیات دوران خود. ج) بیشترین نشانه‎های اخلاقی فردی به طیف‎های عقلانیت/جهالت و صداقت/بی‎صداقتی و بیشترین نشانه‎ های اخلاقی اجتماعی به طیف‎های رفاه/فقر و عدالت/ظلم اختصاص دارد. د) واقعیت‎های مشهود یا درلفافه مقامات (و نه حتما حقیقت ذاتی انسان) اثبات‎کننده این ادعاست که انسان در شرایط مختلف و به دلایل متفاوت، بسیار به دروغ پناه می‎برد. دقت به پیامدهای زیان‎بار این مسیله می‎تواند دست‎کم در خلوت انسان، محرکی باشد برای اهتمام به ساختن جهانی با رنج‎های کمتر و زیبایی ‎های بیشتر.