ببررسی امکان استفاده از پساب در گیاه پالایی خاک آلوده به گازوئیل

گیاه پالایی یکی از روش های بیولوژیکی کارآمد و کم هزینه برای پاکسازی آلاینده ها، از جمله مواد نفتی از خاک می باشد. شناخت مکانیزم های گیاه پالایی و بررسی پارامترهای دخیل در فرآیند گیاه پالایی منجر به مدیریت بهتر و افزایش کارامدی این روش می گردد. هدف از این پژوهش، بررسی اثر عواملی مانند غلظت آلاینده، کیفیت آب آبیاری و نوع گیاه بر گیاه پالایی خاک آلوده به گازوییل با استفاده از گیاه خلر (Lathyrus sativus L.) و گیاه فستوکای بلند (Festuca arundinacea) می باشد. 

مواد و روش ها:

 یک آزمایش گلدانی دو ساله به منظور ارزیابی گیاه پالایی در سالهای 1397 و 1398 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه انجام شد. تیمارهای این آزمایش، عبارتند از: خاک آلوده به گازوییل در دو سطح 5/1 و 3 درصد و آب آبیاری در دو سطح آب شیرین و پساب (فاضلاب شهری تصفیه شده). سه ماه پس از کاشت، از زهاب خروجی، خاک و گیاهان نمونه برداری انجام شد و میزان گازوییل موجود در نمونه ها به روش وزنی اندازه گیری شد. بر اساس غلظت اولیه گازوییل در خاک، مشارکت عوامل مختلف در حذف گازوییل تعیین و با یکدیگر مقایسه شد.

یافته ها:

 نتایج نشان داد که گیاه فستوکای بلند گازوییل موجود در خاک را به میزان حداکثر 4/62 و حداقل 9/47 درصد کاهش داد و مقدار کاهش گازوییل در گیاه پالایی توسط گیاه خلر حداکثر 0/63 و حداقل 2/44 درصد به دست آمد. از میان مکانیزم-های حذف گازوییل کمترین نقش را استخراج گیاهی با مقدار حداقل 2 درصد و حداکثر 12 درصد و بیشترین نقش را مکانیزم-های تخریب گیاهی-ریزوسفری با مقدار حداقل 71 درصد و حداکثر 84 درصد بر عهده داشتند. کمترین مقدار گازوییل خارج شده از خاک توسط زهاب 11درصد و بیشترین مقدار آن 21 درصد به دست آمد. تیمارهای دارای غلظت گازوییل 3 درصدی، تنها در میزان خروج گازوییل از طریق زهاب در آزمایش اول گیاه فستوکای بلند و میزان استخراج گیاهی در آزمایش دوم همان گیاه با تیمارهای دارای غلظت گازوییل 5/1 درصد تفاوت معنی دار داشتند، در سایر آزمایش ها تفاوت معنی داری بین دو سطح گازوییل مشاهده نشد. ارزیابی اثر کیفیت آب آبیاری بر مکانیزم های حذف گازوییل نشان داد که خروج گازوییل از طریق زهاب در تیمار گازوییل 5/1 درصد-پساب در آزمایش دوم گیاه فستوکای بلند به طور معنی داری کمتر از سایر تیمارها بود، استخراج گیاهی در آزمایش دوم گیاه خلر در تیمار گازوییل 5/1 درصد-آب شیرین بیشترین مقدار و در تیمار گازوییل 3 درصد-پساب کمترین مقدار را داشت. در سایر آزمایش ها تفاوت معنی داری بین دو کیفیت آب آبیاری مشاهده نشد. در مورد مکانیزم تخریب گیاهی و ریزوسفری، فقط تیمار گازوییل 5/1 درصد-آب شیرین-آزمایش اول گیاه فستوکای بلند با سایر تیمارها تفاوت معنی دار داشت.

نتایج نشان داد که تغییر فاکتورهایی مانند گونه گیاهی، غلظت گازوییل و کیفیت آب آبیاری می تواند در حذف گازوییل اثر معنی دار داشته باشد، اما درجه اثرگذاری هریک از عوامل بسته به میزان گازوییل، درجه تصفیه آب آبیاری و مقاومت گیاه و میکروراگانیسم های خاک در برابر سمیت گازوییل، متفاوت است.