بررسی اثر برخی عوامل ساختمان آبپاش، سامانه آبیاری و مدیریت آن بر ضریب یکنواختی در آبیاری بارانی

میزان یکنواختی توزیع آب در مزرعه تمامی شاخص های آبیاری را از جنبه حفاظت آب و خاک تحت تاثیر قرار می دهد. درصورتی که ضریب یکنواختی کم باشد راندمان کاربرد آب کاهش یافته و علاوه بر افزایش تلفات سطحی و عمقی آب، عملکرد محصول هم کاهش می یابد. عوامل موثر بر یکنواختی توزیع آب در آبیاری بارانی به چهار گروه ساختمان آبپاش، سامانه آبیاری، مدیریت سامانه و عوامل کلیماتولوژی طبقه بندی می شوند. در این تحقیق اثر عوامل سرعت چرخش و عامل چرخش آبپاش (ساختمان آبپاش)، ارتفاع پایه آبپاش، فشار کارکرد، آرایش و فواصل آبپاش ها (سامانه آبیاری)، مدت زمان آبیاری (مدیریت سامانه) در شرایط مزرعه ای بر ضریب یکنواختی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین قطر ظروف جمع آوری آب نیز بر نتایج آزمایش ها بررسی شد.

مواد و روش ها:

 این پژوهش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان واقع در روستای دوشان شهرستان سنندج انجام شد. در تحقیق حاضر از آبپاش ضربه ای کامت مدل R8 و آبپاش توربینی لاکسور استفاده شد. مدل آبیاری بارانی جهت انجام آزمایشات به روش آبپاش منفرد و بر اساس استاندارد ISO15886-3:2021 انجام شد. محدوده ای به مساحت 3600 مترمربع به مرکزیت آبپاش شبکه بندی مربعی 3×3 متر شد. در هرکدام از ریوس شبکه دو مدل ظرف با دو قطر داخلی 80 و 180 میلی متر و ارتفاع 90 و 200 میلی متر به ترتیب، برای جمع آوری آب قرار داده شد. فشارهای مورد آزمایش برای هر دو آبپاش 30 و 40 متر بود. دو مدت زمان انجام آزمایش یک و سه ساعت ، دو سرعت چرخش معمولی(5/1 دور بر دقیقه) و تند(5/3 دور بر دقیقه) و دو ارتفاع پایه آبپاش 1 و 2 متری در انجام آزمایشات استفاده شد. در پایان هر آزمایش، حجم آب ظروف جمع آوری به وسیله استوانه مدرج اندازه گیری می شد. تمامی آزمایشات در 3 تکرار انجام شد. همچنین سرعت باد در طول مدت آزمایش، هر 15 دقیقه یک بار توسط دستگاه سه کاره EXTECH 45158 اندازه گیری گردید. از ضریب یکنواختی کریستیانسن (CU) برای محاسبه یکنواختی توزیع آب آبپاش ها، استفاده گردید. پژوهش در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی به صورت آزمایش فاکتوریل انجام گرفت. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارSpss 22 استفاده شد. 

یافته ها:

 1- اثر قطر ظروف بر CU معنی دار نبود. 2- ضریب یکنواختی دو آبپاش، اختلاف معنی دار دارند 3- اثر آرایش آبپاش ها و ارتفاع پایه آبپاش در دو سرعت باد کم و ملایم بر CU معنی دار نیست. 4- اثر دو سرعت باد کم و ملایم بر CU معنی دار نبود. 5- اثر فشار کارکرد و فواصل آبپاش ها در دو سرعت باد کم و ملایم بر CU، معنی دار است. 6- اثر مدت زمان آبیاری بر ضریب یکنواختی معنی دار است 7- اثر سرعت چرخش آبپاش بر CU معنی دار بود. 

نتیجه گیری:

 حداقل قطر ذکرشده برای ظروف جمع آوری آب، مطابق استاندارد ISO15886-3، برای شرایط آزمایش های مطالعه حاضر کفایت می کند. عامل چرخش آبپاش بر ضریب یکنواختی موثر است. ضریب یکنواختی آبپاش کامت برای تمامی محصولات زراعی و باغی قابل قبول، اما آبپاش لاکسور مناسب محصولات باغی است. با افزایش فشار فقط می توان بخشی از کاهش ضریب یکنواختی ناشی از افزایش فاصله آبپاش ها را جبران نمود. افزایش مدت زمان آبیاری در بهبود ضریب یکنواختی موثر است. افزایش سرعت چرخش آبپاش در اثر تعمیرات، می تواند بر کاهش ضریب یکنواختی موثر باشد.