بررسی نقش عوامل محیطی بر ویژگی های رویشی گونه ریواس (Rheum ribes L.)

شناخت رفتار گیاهان در ارتباط با عوامل اکولوژیکی، اطلاعات پایه به منظور اصلاح و بهره برداری صحیح از مراتع فراهم می کند. همچنین تعیین محدوده پراکنش گونه های گیاهی و مطالعه ویژگی های رویشگاه آن‎ها به انتخاب مکان مناسب برای استقرار آن‎ها کمک می‎کند. گونه ریواس یکی از گونه های مرتعی است که علاوه بر داشتن خواص دارویی مهم به دلیل حفاظت خاک در عرصه های مراتع خشک و نیمه خشک ارزشمند است. با توجه به کاهش تراکم این گونه در رویشگاه های طبیعی طی دهه های اخیر، شناخت ویژگی های رویشگاهی می تواند کمک موثری در امر اصلاح و توسعه ریواس داشته باشد. بنابراین در این پژوهش، اثر عوامل محیطی بر ویژگی های رویشی گونه ریواس در سه رویشگاه مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.

مواد و روش ها:

 در این تحقیق ویژگی های رویشگاهی در سه رویشگاه چوبک، طرق و کرکز از بخش کوهسرخ واقع در شهرستان کاشمر و ارتباط آن ها با ویژگی های رویشی گیاه ریواس شامل وزن پایه، تعداد ساقه‎ ها و طول ساقه ‎ها بررسی شده است. عوامل اکولوژیکی مورد بررسی شامل عوامل خاک مانند هدایت الکتریکی، اسیدیته، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، مواد آلی، درصد رس، شن، سیلت و فاکتورهای فیزیوگرافی شیب، جهت و ارتفاع بودند. در هر یک از رویشگاه های مورد مطالعه 10 نمونه ریواس جمع آوری شد. در مرحله اول وزن هر پایه برداشت شده اندازه گیری و سپس وزن ساقه های بدون غلاف تعیین شد. همچنین تعداد ساقه ها در هر نمونه شمارش و طول هر ساقه به طور جداگانه اندازه گیری شد. در نهایت ماتریس شرایط محیطی و ویژگی های رویشی ریواس با استفاده از آنالیز افزونگی (RDA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته ها:

 یافته های پژوهش نشان داد که خصوصیات خاک در سایت های مختلف و در یک سایت در عمق های مختلف خاک متفاوت است. در بین عوامل توپوگرافی، ارتفاع بیش ترین نقش را بر ویژگی های گیاه ریواس دارد. ارتفاع بیشترین همبستگی و رابطه مثبت را با طول و تعداد ساقه ریواس در سطح معنی داری 5 درصد دارد. به طوری که با افزایش ارتفاع، طول ساقه آن ها نیز افزایش می‎یابد. از میان خصوصیات خاک، درصد ماسه، سیلت، فسفر، پتاسیم و درصد آهک از مهم ترین عوامل موثر بر خصوصیات ریواس هستند. درصد ماسه با وزن ساقه ریواس همبستگی بیشتری دارد و با افزایش درصد ماسه، وزن ساقه افزایش می یابد. پارامترهای شوری خاک و درصد سیلت با خصوصیات گیاه ریواس رابطه منفی دارند. به طوری که با افزایش این پارامترها در خاک، تعداد و طول ساقه ها و همچنین وزن آنها کاهش می یابد.

نتایج این مطالعه نشان داد که گونه ریواس در سایت رویشی چوبک دارای بیشترین میزان ویژگی های رویشی است، بنابراین منطقه چوبک نسبت به دو منطقه دیگر شرایط پوشش گیاهی مناسب تری را برای این گونه فراهم کرده است. در این سایت نمونه های برداشت شده ریواس بیشترین تعداد ساقه و بیشترین میانگین وزن ساقه ها با 1316 گرم را دارا می باشد. بنابراین می توان این سایت را به عنوان بهترین منطقه کشت ریواس معرفی کرد. همچنین از نظر پارامترهای محیطی موثر بر خصوصیات رویشی ریواس، از بین عوامل توپوگرافی، ارتفاع از سطح دریا، از بین خواص خاک، درصد ماسه، سیلت، فسفر، پتاسیم و آهک از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر ویژگی‎های ریواس هستند.