اثر ماده جهش زای اتیل متان سولفونات (EMS) بر رز ایرانی (Rosa persica Michx) جهت ایجاد تنوع مورفولوژیک

افزایش تنوع ژنتیکی از اهداف اساسی در بهنژادی گیاهان می باشد. با توجه به مقاومت رز ایرانی در برابر خشکی، این گونه بومی می تواند منبع ژنتیکی مفیدی جهت برنامه های اصلاحی به ویژه اصلاح از طریق جهش می باشد. هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر ماده جهش زای اتیل متان سولفونات (EMS) بر ویژگی های جوانه زنی بذر و ویژگی های دانهال در رز ایرانی بود که در طی دو آزمایش جداگانه در دانشگاه اراک در سال 1398 اجرا شد. در آزمایش اول تاثیر غلظت های صفر، 2/0 و 3/0 درصد EMS در زمان های 4، 8 و 12 ساعت بر ویژگی های جوانه زنی بذر و در آزمایش دوم غلظت های صفر، 2/0 و 3/0 درصد EMS در زمان های 4 و 8 ساعت بر ویژگی های جوانه های زایشی مورد بررسی قرار گرفت. ویژگی های جوانه زنی بذر شامل درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، شاخص میزان جوانه زنی، طول گیاه چه، تعداد و طول برگ، طول ساقه و ریشه و قطر جوانه گل، میزان بازشدگی گل ها، تعداد جوانه های نکروز شده و تعداد بذر تشکیل شده در هر هیپ ارزیابی شد. نتایج نشان داد افزایش غلظت EMS و زمان تیمار، سبب کاهش بیشتر شاخص های جوانه زنی بذر شد. در تیمار 3/0 درصد EMS به مدت هشت ساعت بر بذر، درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص میزان جوانه زنی و جوانه زنی روزانه به صفر رسید. نتایج آزمایش دوم نشان داد، در غلظت 2/0 و 3/0 درصد EMS و در زمان چهار ساعت، طول برگ و طول گیاه چه بلندتر بود. با افزایش غلظت و زمان اعمال EMS، کاهش تعداد بذر در هر هیپ و افزایش تعداد جوانه های نکروز مشاهده شد. به منظور موفقیت در یک برنامه بهنژادی به کمک روش های جهش زا باید ابتدا غلظت و زمان مناسب مشخص شود. برای تعیین بهترین غلظت مواد جهش زا، میزان غلظت نباید به حدی زیاد باشد که گیاهان را از بین ببرد و غلظت کاربردی باید به میزانی انتخاب شود که فراوانی وقوع جهش به اندازه کافی رخ دهد. به این دلیل که تیمار بذرها با 3/0 درصد EMS به مدت چهار ساعت دارای شاخص های جوانه زنی بهتری نسبت به سایر تیمارها نشان داد، از این رو جهت ایجاد جهش در بذر این تیمار انتخاب شد. همچنین کاربرد غلظت 2/0 درصد EMS به مدت چهار ساعت بر جوانه های زایشی دارای اثرات سوء کمتری بر رشد و باز شدن جوانه های زایشی نسبت به سایر تیمارها داشت و بنابراین جهت القای جهش و ایجاد تنوع در رز ایرانی این تیمار مناسب می باشد.