مطالعه تنوع پروتئین های ذخیره ای دانه در برخی ارقام محلی و تجاری گندم دوروم

کاهش تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی درنتیجه به کارگیری فرایندهای اصلاحی، منجر به از دست رفتن تعداد زیادی از ژن های مفید می شود. از این رو مطالعه تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی با استفاده از الکتروفورز پروتیین های ذخیره ای دانه می تواند ابزاری سودمند درجهت بررسی خصوصیات آن ها از نظر پروتیین های ذخیره ای و در نتیجه تنوع باشد. در مطالعه حاضر، تنوع پروتیین های دانه 25 ژنوتیپ گندم دوروم به دست آمده از نواحی مختلف ایران که شامل برخی ارقام محلی و ارقام تجاری هستند با استفاده از روش الکتروفورز SDS-PAGE  بررسی شدند. پروتیین های ذخیره ای ژنوتیپ های مورد مطالعه بعد از استخراج و پس از الکتروفورز، نمره دهی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. صفات محتوای پروتیین دانه، از بذور برداشت شده با استفاده از دستگاه NIR و محتوای گلوتن کل  با استفاده از دستگاه گلوتن شوی اندازه گیری شدند.این مطالعه در سال زراعی 97-1396 در مزرعه و آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی انجام پذیرفت. الکتروفورز منجر به شناسایی 14 نوار چندشکل گردید. تجزیه خوشه ای با استفاده از ضرایب جاکارد و به روش UPGMA ژنوتیپ های مورد مطالعه را به 4 گروه تقسیم کرد. نمودار دوبعدی حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی نیز این 4 گروه را تایید کرد. بر اساس ماتریس تشابه جاکارد کمترین تشابه و بیشترین فاصله ژنتیکی بین ژنوتیپ های شماره 24 (رقم محلی اسلام آباد غرب) با ژنوتیپ های شماره 21 (رقم دهدشت)، 22 (رقم محلی خرم آباد) ، 23 (رقم دنا) و 25 (رقم محلی خرم آباد) با ضریب تشابه 41/0 به دست آمد. از طرفی مقایسه میانگین ژنوتیپ ها برای صفات کیفی محتوای پروتیین دانه و گلوتن کل بیشترین میزان این دو صفت را برای ژنوتیپ های شماره 3 (رقم محلی کرمانشاه)، 4 (رقم محلی ایرانی با منشاء نامشخص)، 1 (رقم محلی خرم آباد) و 2 (رقم محلی خرم آباد) نشان داد و کمترین میزان هردو صفت نیز برای ژنوتیپ شماره 24 (رقم محلی اسلام آباد غرب) به دست آمد. ژنوتیپ شماره 18 (رقم محلی اهر) نیز جزو ژنوتیپ های با مقادیر بالای گلوتن می باشد. با توجه به بررسی ژنوتیپ ها با استفاده از تجزیه واریانس صفات کیفی محتوای پروتیین دانه و گلوتن کل و مقایسه میانگین و نیز گروه بندی آن ها با استفاده از اطلاعات حاصل از الکتروفورز، می توان تلاقی بین ژنوتیپ های شماره3 (رقم محلی کرمانشاه) ،4 (رقم محلی ایرانی با منشاء ناشناخته)، 1 (رقم محلی خرم آباد) و 2 (رقم محلی خرم آباد) را به دلیل دارا بودن مقادیر بالای گلوتن و پروتیین با ژنوتیپ شماره 18 (رقم محلی اهر) به دلیل داشتن مقادیر بالای گلوتن و نیز فاصله ژنتیکی قابل قبول با ژنوتیپ های ذکر شده را پیشنهاد داد.