تعیین سهم ویژه منابع رسوب معلق در آبخیز واز با استفاده از ویژگی های ژئوشیمیایی

اطلاعات دقیق در مورد منابع رسوب معلق در سامانه‏های رودخانه‏ای ضروری است، زیرا افزایش عرضه رسوبات ریزدانه به یک سامانه رودخانه ای از طریق فعالیت‏های انسانی منجر به بارگذاری بیش از حد رسوب معلق در رودخانه‏ها می‏شود که بر کیفیت آب و سلامت بوم‏سازگان تاثیر منفی می‏گذارد. همچنین ،کمی‏سازی سهم نسبی منابع مختلف رسوبات معلق به ‏منظور تعیین بهترین شیوه‏های مدیریت کنترل رسوب معلق اهمیت زیادی دارد. بنابراین، نیاز فزاینده‏ای به اطلاعات قابل ‏اعتماد در مورد منشا رسوبات ریزدانه حمل‏شده توسط رودخانه‏ها وجود دارد. هدف از این مطالعه، منشایابی رسوبات معلق با استفاده از ویژگی‏های ژیوشیمیایی با استفاده از بسته Fingerpro نرم افزار R در کاربری/ پوشش‏های مختلف اراضی حوضه آبخیز واز در استان مازندران است. در پژوهش حاضر 30 نمونه خاک از کاربری‏های مختلف اراضی شامل جنگل، مرتع، اراضی کشاورزی و همچنین، اراضی کناره‏های آبراهه به‏ عنوان منابع تولید رسوب و یک نمونه رسوب معلق در خروجی حوضه برداشت شده و ویژگی‏های ژیوشیمیایی نمونه‏های خاک و رسوب شامل 59 عنصر با استفاده از دستگاه ICP-OES GBC Integra اندازه‏گیری شد. سپس، ردیاب‏های پایا و مناسب از بین 59 عنصر، برای منشایابی رسوبات معلق با استفاده آزمون‏های آماری دامنه، کروسکال والیس و تحلیل تابع تفکیک، در بسته Fingerpro نرم افزار R شامل K،Li، P، V، Cr، Fe، Cu، Ga، Ge، Rb، Sb، Ba، Nd، Ta و Wانتخاب شد. همچنین، نتایج تفکیک سهم کاربری‏ها/پوشش‏های اراضی در تولید رسوب معلق با شاخص نکویی برازش 68/80 نشان داد سهم اراضی کشاورزی، مرتع، جنگل و کناره‏های آبراهه به ترتیب 18/0، 90/7، 69/5 و 21/86 درصد است. در نهایت، سهم ویژه هر منبع در تولید رسوب معلق به ازای هر هکتار نیز محاسبه شد و نتایج نشان داد کناره‏های آبراهه و جنگل با سهم ویژه 513/0 و 0007/0 درصد به ازای هر هکتار به‏ترتیب بیشترین و کمترین مشارکت را در تولید رسوب معلق در هر هکتار دارند. نتایج همچنین نشان داد سهم ویژه اراضی کنار آبراهه به‏‏ترتیب 62/320، 61/394 و 85/732 برابر سهم ویژه کاربری‏های کشاورزی، مرتع و جنگل است. نتایج منشایابی با روش ژیوشیمیایی در این بررسی، اطلاعات ارزشمندی درباره سهم منابع تولید رسوب معلق به ‏منظور اجرای برنامه‏های مدیریتی برای حفاظت خاک و آب در اختیار مدیران و برنامه‏ریزان قرار می‏دهد.