ارزیابی کمبود آب در تولید گندم در ایران

کشاورزی بیشترین سهم از کل مصرف آب در سراسر جهان را به خود اختصاص داده است. در بین غلات مصرف و تقاضای زیاد گندم در سراسر جهان، آن را به یک محصول استراتژیک تبدیل کرده است. به دلیل زیاد بودن سطح زیر کشت آن در دنیا، میزان آب مصرف شده برای تولید گندم به طور قابل ملاحظه‏ای می‏تواند روی کل آب مصرف شده در بخش کشاورزی تاثیر بگذارد و تهدیدی جدی برای دسترسی به منابع آب باشد. این مطالعه با هدف ارزیابی کمبود آب در تولید گندم در ایران با تاکید بر چارچوب ردپای آب در سطح کشور طی دوره آماری 1387 تا 1398 صورت گرفته است. نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد سهم ردپای آب آبی، سبز و خاکستری به ترتیب 76/71، 87/15 و 11/13 درصد از کل ردپای آب در تولید محصول گندم فاریاب و 55 و 34/38 درصد سهم ردپای آب سبز و خاکستری در گندم دیم در ایران را تشکیل می‏دهد. همچنین، نتایج نشان داد میانگین شاخص تنش آبی تولید گندم در سطح کشور 6/0 است که محدوده تغییرات مکانی این شاخص از 01/0 در گیلان تا 01/3 در اردبیل در شمال کشور متغیر است. بیشترین میزان شاخص خودکفایی آب (کمترین شاخص وابستگی) مربوط به استان خراسان شمالی، خوزستان و فارس با مقدار متوسط 70 درصد و کمترین میزان شاخص خودکفایی مربوط به استان گیلان (2 درصد)، مازندران 9 و تهران 16 درصد (بیشترین شاخص وابستگی) است. مطالعه حاضر برای تصمیم‏گیری در مورد مدیریت پایدار منابع آب برای تولید گندم در ایران بسیار راه گشاست.