بازخوانی مطالعات تفضیلی-اجرایی حوزه آبخیز فخران خراسان جنوبی مبتنی بر مدیریت جامع حوزه های آبخیز

مدیریت جامع حوزه های آبخیز یکی از رهیافت های بشر در راستای شناخت، مطالعه و مدیریت اصولی حوزه های آبخیز به لحاظ مسایل مختلف تاثیرگذار بر عملکرد حوزه های آبخیز است. حال آنکه این الگوی مدیریتی کم تر موردتوجه متخصصین مرتبط قرارگرفته است. لذا در این پژوهش سعی شده است مطالعات تفضیلی-اجرایی حوزه آبخیز فخران خراسان جنوبی به عنوان نمونه ای از مطالعات تفضیلی-اجرایی کشور بر اساس مدیریت جامع حوزه های آبخیز مورد بازخوانی قرار گیرد. بر این اساس مطالعات مذکور از اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی اخذ و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد مسایل فرهنگی، قوانین مرتبط با مدیریت آبخیزها، سیاست های بالادستی تاثیرگذار بر جوامع محلی و دانش های نوین آبخیزداری به کلی در این مطالعات دیده نشده است. در بعد اقتصادی نیز به راه کارهای بسیار کلی اشاره شده و از توانمندی های بالقوه اقتصادی حوزه آبخیز فخران ازجمله فرآورده های محصولات کشاورزی زرشک، زعفران و عناب چشم پوشی شده است. ارزیابی مسایل اجتماعی نیز نشان دهنده آن است که نیازهای اجتماعی رده های مختلف سنی گروداران، مسایل مرتبط با بانوان، آداب ورسوم و فرهنگ غنی منطقه و موارد مشابه جایگاهی در مطالعات تفضیلی-اجرایی نداشته است. به طورکلی هیچ کدام از اصول شش‎گانه مدیریت جامع شامل سیاست، اقتصاد، اجتماع، فرهنگ، قانون و دانش در مطالعات به درستی لحاظ نشده است. بر همین اساس اجرای اصولی عملیات مهندسی، زیستی و زیست مهندسی بدون در نظر گرفتن اصول شش‎گانه مدیریت جامع حوزه آبخیز نمی تواند چراغ راه آینده و رهیافت مناسبی در راستای حل مشکلات آبخیزنشینان باشد. لذا پیشنهاد می ‎شود در نحوه مطالعات حوزه های آبخیز و مسایل مرتبط با آبخیزها بازنگری کلی صورت گرفته و از رویکرد مدیریت جامع حوزه های آبخیز در جهت پیشبرد اهداف استفاده ‎شود.