کارکرد فرانقش متنی در قصیده ی «دور» احمد مطر با رویکرد زبانشناسی نقش گرای هلیدی

نظریه ی نقش گرای هلیدی برای تحلیل معانی متن از سه فرانقش کلی اندیشگانی، بینافردی و متنی بهره می گیرد که در پژوهش حاضر تنها از منظر فرانقش متنی به تحلیل معانی قصیده ی «دور» از احمد مطر پرداخته شده است. در این جستار به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر رویکرد زبانشناسانه، سعی بر آن شده تا عناصر اصلی فرانقش متنی که شامل تحلیل انسجام متنی، ساخت آغازگری- پایان بخشی و نوع اطلاعات گفتمان است، در قصیده ی مذکور تطبیق و بررسی شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بیشترین انسجام قصیده ناشی از انسجام واژگانی (57.14) و پس ازآن انسجام دستوری (30.61) می باشد که در مجموع بر عناصری چون «القافیه»، «عرش الطاغیه»، «جلد» و نیز خود «شاعر» تاکید داشته و ارکان اصلی قصیده را تشکیل داده اند. در این میان انسجام پیوندی (12.24) کمترین سهم را به خود اختصاص داده است که حکایت از سخنان صریح شاعر و نیز خلاصه گویی او دارد. ساختار آغازگری قصیده نیز غالبا بی نشان و دارای اطلاعات کهنه بوده و بر وجه خبری جمله ها در خصوص نقش شاعر و شعر سرایی در براندازی ظلم دلالت دارند؛ امری که توجه را نه به سمت مردم و تحریکشان به اعتراض، بلکه به نقش سازنده ی شاعران و شعرسرایی در آگاهی سازی مردم جلب می نماید.