ارزیابی رقم های مختلف گندم نان از نظر برخی خصوصیات فیزیولوژیک، نیاز حرارتی و عملکرد محصول در منطقه کرمانشاه

مقدمه:

 افزایش سریع جمعیت جهان و نیاز به افزایش تولیدات کشاورزی و از سویی دیگر تغییرات سریع شرایط آب و هوایی از چالش های مهم پیش‎رو جهان در سال های آتی می باشد. گندم به عنوان مهم ترین گیاه خانواده غلات، نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی جهان در حال حاضر و آینده دارد. بنابراین تولید رقم های جدید و پرتولید گندم و انتخاب دقیق رقم های مناسب جهت کشت در مناطق مختلف آب و هوایی، از اولویت های تحقیقاتی آینده می باشند.

این تحقیق با هدف بررسی نحوه واکنش رقم های مختلف گندم نان از نظر عملکرد و اجزای آن و همچنین مطالعه نیاز حرارتی و برخی از صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل به سرما در ارقام مختلف گندم نان انجام شد. این تحقیق به صورت دو آزمایش مستقل در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا گردید. آزمایش اول به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی و با هدف بررسی عملکرد  و اجزاء آن در سه تکرار روی 12 رقم گندم نان از تیپ های مختلف رشدی شامل نورستار، زرین، کویر، باز، سیوند، الوند، پیشگام، پیشتاز، اروم، شهریار، بهار و پارسی اجرا شد. آزمایش دوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و به منظور مطالعه مقاومت به سرما رقم های مختلف گندم در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش 12 رقم گندم نان به عنوان فاکتور اول و زمان نمونه برداری به عنوان دومین فاکتور در سه سطح (اواخر دی ماه، اواخر بهمن ماه و اواخر اسفند ماه مورد بررسی قرار گرفتند.

نتایج این پژوهش نشان داد که ارقام بهاره سیوند و پارسی، با بالاترین سرعت رشد گیاه در مراحل مختلف نمو، به ترتیب با 5170 و 5100 کیلوگرم در هکتار، بیش ترین و رقم زمستانه نورستار با کم ترین سرعت رشد گیاه در مراحل مختلف نمو، با 2230 کیلوگرم در هکتار، کم ترین مقدار عملکرد دانه را داشتند. همبستگی بین عملکرد دانه با نیاز حرارتی تا گلدهی (R=-0.86) و رسیدگی فیزیولوژیک (R=-0.87)، به صورت منفی و معنی دار بود. بنابراین ارقام دارای عملکرد دانه کم تر، دارای نیاز حرارتی بیش تری بودند و بررسی نیاز حرارتی ارقام مورد بررسی تا مرحله گلدهی نشان داد که ارقام بهاره به طور متوسط نیاز حرارتی کم تری نسبت به ارقام زمستانه دارند. تجمع قندهای محلول در طوقه ارقام زمستانه و بینابین در طول فصل زمستان نسبت به ارقام بهاره بیش تر بود. روند تجمع قندهای محلول در طوقه بوته های گندم در طول فصل زمستان به صورت نزولی بود، به طوری که در ابتدای زمستان، طوقه دارای محتوای قند بیش تری نسبت به اواسط و اواخر زمستان بود. ارقام زمستانه و بینا بین به طور متوسط دارای سبزینگی برگ و حداکثر کارآیی فتوشیمیایی فتوسیستم II بیش تری نسبت به ارقام بهاره بودند.

با توجه به نتایج به دست آمده در منطقه مورد مطالعه، به طور میانگین رقم های زمستانه و بینا بین نسبت به رقم های بهاره از نظر صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل سرما برتر بودند. اما با توجه به عملکرد دانه به دست آمده در این تحقیق، در کرمانشاه و مناطق آب و هوایی مشابه بین رقم های کشت شده، احتمالا کشت رقم های بهاره نسبت به دو تیپ رشدی دیگر بیش تر قابل توصیه است.