بررسی تناسبات در اجزای ارتفاعی نمای مساجد چهار ایوانی

تناسبات را می توان یک مفهوم ریاضی نام برد که در معماری رابطه ی مناسبی بین اجزای پدید آورنده ی اثر بوجود می آورد و احساس نظم و سامان دهی، میان بخش های یک ترکیب بصری را در مخاطب ایجاد می کند. تناسبات می توانند علاوه بر نظم ، پدید آورنده ی حس زیبایی نیز گردند. هنرمندان و معماران سنتی ایران به تناسبات و تقسیمات هندسی به دلیل رابطه های نهفته در آن ها علاقه و توجه داشته اند و همواره در آثار خود از این تناسبات بهره می بردند .پژوهش حاضر کوششی در جستجوی ردپای تناسبات درمساجد ایران به عنوان یکی از برجسته ترین عناصر در معماری اسلامی ایران می باشد که با تحقیق توصیفی ، تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای و  میدانی، تناسبات ارتفاعی مساجد چهار ایوانی  را مورد کنکاش قرار داده است. کوشش شده است که یک الگوی ارتفاعی  یا یک الگوی ارتباطی بین اجزای ارتفاعی هر یک از هشت مسجد استخراج گردد به صورتی که بتوان یک سلسله مراتب طراحی ارتفاعی را در هر یک از مساجد گمان کرد .در انتها با بررسی تناسبات و الگوهای ارتفاعی  یافت گردید ، در 8 نمونه تحلیل شده ،تمامی عناصر ارتفاعی پژوهش از ارتفاع نمای صحن و کوتاهترین ایوان مجموعه با تناسبات زرین و ایرانی اسلامی بدست آمده اند.در تمامی نمونه های بررسی شده ، کوتاهترین ایوان مجموعه  با ارتفاع نمای صحن حیاط دارای تناسباتی نزدیک به تناسبات زرین نسبت به یکدیگر می باشند. در مساجد گوهرشاد ،جامع زواره ، جامع اصفهان و امام بروجرد یک الگوی مشابه در نمای ایوان جنوبی وجود دارد بدین صورت که ارتفاع این ایوان تقریبا دو برابر ارتفاع نمای صحن در این چهار مسجد می باشد.