آسیب شناسی های پژوهش در ایران تا 1393ش: مرور، دسته بندی و نقد

در دهه های اخیر شماری از محققان ایرانی به آسیب شناسی پژوهش های علمی توجه نشان داده اند. اینان هر یک از منظری و با رویکردی، خواسته اند اسباب و علل ناکامی های احتمالی را کشف کنند و راهی برای رفع آن ها بیابند. در مطالعه کنونی پیشینه این کوشش ها تا پایان سال 1393ش مرور و بازخوانی می شود؛ یعنی تا دورانی که انتظار می رود اغلب مطالعات آسیب شناسانه ای که تا پایان دولت دهم جمهوری اسلامی ایران (1388-1392ش) تالیف شده اند منتشر گشته باشند. صاحبان مطالعات یادشده در این دوره گاه بیش تر از منظر یک جامعه شناس علم به مسیله نگریسته اند، برخی روان شناسانه انگیزه های فردی محققان را کاویده اند، برخی دیگر هم چون شاهدانی عینی تجربه حضور خویش در دانشگاه های داخل و خارج ایران را مقایسه کرده اند، برخی به اقتضای مسیولیت های اجرایی از برخی مشکلات آگاه شده اند... و بر این منوال، هر یک به شیو ه ای بر ضرورت توجه به عواملی تاکید و تکیه نموده اند. گرچه اینان حتی گاه چنان تفاوت مشرب دارند که هدف گزاری ها و نگاه کلان شان به ماهیت علم هم با یکدیگر متفاوت است، باز می توان شباهت های فراوانی در نگاه شان به آسیب های پژوهش در کشور دید. از آن سو، با همه اختلاف رویکرد ها و تنوع آراء شان، به نظر می رسد برخی مشکلات و مسایل و رویکرد ها از نگاه همه ایشان مغفول مانده است. بنا ست که در این مطالعه با مروری بر تحول آسیب شناسی ها، و کوشش برای دسته بندی دیدگاه ها بکوشیم تصویری بهتر از موقعیت آموزش عالی ایران و جایگاه پژوهش در آن در دوره بحث (یعنی از آغاز چنین مطالعاتی تا پایان سال 1393ش) حاصل کنیم. می خواهیم بدانیم آسیب شناسی ها در هر دور های معطوف به حل چه مشکلاتی بوده، هر یک با چه توفیقاتی هم راه شده، و ضمنا، چه آسیب های دیگری هنوز نامکشوف و نکاویده باقی مانده است. چنین مطالعه ای می تواند گامی نخست برای بازشناسی سیر تحول درک های جامعه علمی ایران از پژوهشگری نیز باشد.