مقایسه مبانی فلسفی گفتمان های نوآوری نظام مند و تحول آفرین

جهان معاصر با چالش های زیست محیطی، فناورانه، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی متعدد، حساس و درهم تنیده روبرو می باشد. دراین راستا در دو دهه اخیر پژوهشگران با توسعه رویکردهای سیاستگذاری نوآوری اجتماعی، زیست محیطی، پایدار، مسیولیت پذیر، فراگیر، ماموریت محور و چالش محور به گسترش گفتمان سیاستگذاری نوآوری تحول آفرین در پاسخ به کاستی های گفتمان سیاستگذاری نوآوری نظام مند پرداخته اند. بااین حال تمایز فلسفی گفتمان های مذکور نسبتا دشوار است و براین اساس واگرایی پژوهش ها با توجه به ابهام در دامنه و تعریف دقیق نظری گفتمان نوآوری تحول آفرین بسیار محتمل می باشد. از سوی دیگر علی رغم توسعه نظری، سیاستگذاری تحول آفرین به فراخور ناشناختگی در میان سیاستگذاران چندان مورد اقبال قرار نگرفته است. براین اساس هدف مقاله حاضر شناسایی وجوه تشابه، تمایز و تنافر گفتمان های سیاستگذاری نوآوری نظام مند و تحول آفرین می باشد. دراین راستا براساس روش مرور نظام مند پیشینه، ابتدا کلیدواژگان دو گفتمان در پایگاه اسکوپوس جستجو شدند و 2401 مقاله ژورنالی و انگلیسی شناسایی شدند. سپس طی مراحل حذف براساس عنوان، چکیده و محتوا 42 مقاله انتخاب شدند و برای استخراج مبانی فلسفی دو گفتمان مورد مطالعه قرار گرفتند. براساس یافته های پژوهش، وابستگی خط سیر نوآوری به رژیم، مشارکت گرایی مبتنی بر امکان ناپذیری سیاستگذاری متمرکز و تنوع و انتخاب تکاملی به عنوان وجوه تمایز دو گفتمان شناسایی شدند. همچنین نگرش پیرامون نقش نوآوری (جایگاه کلیدی در توسعه اقتصادی در برابر عدم توسعه اجتماعی و زیست محیطی با پیشرفت فناوری)، گونه نوآوری موردنیاز (داخل نظام در برابر فراتر از نظام)، خردمایه مداخله سیاستی (شکست نظام در برابر شکست تحول) و سطح سیاستگذاری (تاکید ویژه بر بعد ملی در برابر رویکرد چندسطحی) به عنوان محورهای تمایز دو گفتمان معرفی شدند. درنهایت توسعه غیربازاری، نهادی و اجتماعی، نگرش غیرخطی به نوآوری و عدم بهینگی ذاتی نظام نوآوری به عنوان وجوه تنافر نوآوری نظام مند از نوآوری تحول آفرین و جاویژه به مثابه عامل تحول، ضرورت رویکرد هنجاری نوآوری، توجه توامان به توسعه و تخریب و تغییر رادیکال در مراحل تدریجی به عنوان وجوه تنافر نوآوری تحول آفرین از نوآوری نظام مند پیشنهاد شدند.