شمایل خانه گمشده؛ تمثال های حضرت علی (ع) در زمره جواهرات سلطنتی ناصرالدین شاه قاجار

نخستین بار، ذکاء در پژوهشی در سال 1342 ه.ش، از عبارت «شمایل خانه» استفاده نموده است. سوال اصلی پژوهش حاضر این بوده که آیا بالواقع این عبارت در دوره ناصری کاربرد داشته است. سوالات فرعی مربوط به چیستی شمایل خانه، اموال و امورات مربوط به آن بوده اند. بدین ترتیب، پژوهش بر پایه این فرضیه که شمایل خانه یکی از بیوتات سلطنتی بوده، شکل گرفته است. این سوالات منجر به یافتن کتابچه سند جواهرات سلطنتی دوره ناصری در موزه ملک شده اند که حاوی سند پنج تمثال از حضرت علی (ع) در ذیل شمایل خانه بوده است. مهم ترین هدف، سپس یافتن این تمثال ها بوده است. لذا تلاش نموده با روش استقرایی و با استفاده از سه فرآیند وصف، ارزیابی و تحلیل، به اکتشاف آنها از میان تمثال های دوره ناصری بپردازد. یافته ها نشان می دهند که شمایل خانه یکی از بیوتات سلطنتی و حاوی تمثال هایی از حضرت علی (ع) بوده که موارد نیاز بیوتات و مراسمات دربار را تامین می نموده و پنج عدد از تمثال های آن، جزء جواهرات سلطنتی بوده اند. تمثال اول اثر ابوالحسن نقاش باشی، دومی احتمالا اثر نقاشی مسیحی و اکنون در موزه جواهرات ملی است. سومی اثر آقا حسن و اکنون در کاخ گلستان است. چهارمی اثر جلایر و پنجمی اکنون در موزه آستان قدس رضوی است.