کشت ارگانیک اسفرزه (Plantago ovata) و پسیلیوم (Plantago psyllium) در واکنش به تنش آبی

به منظور بررسی واکنش عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات کیفی دو گونه دارویی اسفرزه و پسیلیوم به تنش آب در شرایط کشت ارگانیک، آزمایشی در سال زراعی 82-1381 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل فواصل مختلف آبیاری، در سه سطح 10، 20 و 30 روز در کرتهای اصلی و تیمارهای فرعی شامل سه سطح کود دامی در مقادیر 5، 10 و 15 تن در هکتار و دو گونهP. ovata و P. psyllium بصورت فاکتوریل در کرتهای فرعی قرار گرفتند. صفات اندازه گیری شده شامل: ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبله در هر بوته، تعداد دانه در هر سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد کاه و کلش و عملکرد دانه بود. سه شاخص کیفی مقدار موسیلاژ، فاکتور تورم و میزان تورم در هر گرم موسیلاژ مورد بررسی قرار گرفتند. فواصل مختلف آبیاری بر ارتفاع بوته، تعداد سنبله در هر بوته، تعداد دانه در هر سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد کاه و کلش در دو گونه اسفرزه و پسیلیوم تاثیر معنی داری نداشت ولی طول سنبله و عملکرد دانه بطور معنی داری تحت تاثیر فواصل آبیاری قرار گرفت. بیشترین عملکرد دانه در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در فواصل آبیاری 20 و 10 روز آبیاری بدست آمد. تاثیر کود دامی تنها بر عملکرد دانه اسفرزه و پسیلیوم معنی دار بود و بالاترین عملکرد دانه در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در سطوح 5 و 15 تن در هکتار کود دامی حاصل شد. نتایج مطالعه همبستگی بین میزان موسیلاژ، فاکتور تورم و وزن هزار دانه بیانگر آن است که بین این سه فاکتور در بذور اسفرزه و پسیلیوم همبستگی معنی داری وجود ندارد. میزان موسیلاژ، فاکتور تورم و میزان تورم در هر گرم موسیلاژ تحت تاثیر تیمارهای آبیاری و کود قرار نگرفتند. با این وجود، بیشترین مقدار موسیلاژ در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در تیمارهای 30 و 10 روز آبیاری، بیشترین میزان فاکتور تورم در تیمار 30 روز آبیاری و بیشترین میزان تورم در هر گرم موسیلاژ در اسفرزه و پسیلیوم به ترتیب در تیمار 20 و 10 روز آبیاری بدست آمد. بدین ترتیب بنظر میرسد که در شرایط کمبود آب و در سیستمهای کشاورزی کم نهاده، اسفرزه گونه مقاومتری نسبت به پسیلیوم میباشد.