ترکیب پذیری عملکرد دانه و برخی صفات فیزیولوژیک لاین های اینبرد آفتابگردان (.Helianthus annuus L) در شرایط آبیاری معمول و تنش کم آبی

به منظور بررسی ترکیب پذیری لاین های اینبرد آفتابگردان در شرایط آبیاری معمول و تنش کم آبی و نیز وراثت برخی از صفات فیزیولوژیکی در این گیاه، هشت لاین اینبرد با تحمل به تنش متفاوت با سه لاین نر عقیم تلاقی داده شدند. 24 هیبرید حاصل به همراه 11 والد و یک هیبرید تجاری به نام برزگر به عنوان شاهد در یک طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. فاکتور آبیاری در کرت های اصلی در دو سطح نرمال (آبیاری بر اساس 100 درصد نیاز آبی) و تنش (قطع آبیاری از مرحله ظهور گل آذین) و 36 ژنوتیپ آفتابگردان در کرت های فرعی قرار گرفتند. در فصل رشد صفات شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی، تلفات آب برگ، سرعت رشد اولیه، دمای برگ و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس صفات بیانگر اثر معنی دار تنش کم آبی روی شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی، دمای برگ و عملکرد دانه بود. با توجه به نتایج تجزیه لاین × تستر، اثر لاین ها در شرایط نرمال از نظر  شاخص کلروفیل، تلفات آب برگ، سرعت رشد اولیه و عملکرد دانه و در شرایط تنش آبی از نظر شاخص کلروفیل و سرعت رشد اولیه معنی دار بود. در مورد تستر ها نیز از لحاظ شاخص کلروفیل، سرعت رشد اولیه و عملکرد دانه در شرایط نرمال و از لحاظ تلفات آب برگ، سرعت رشد اولیه و عملکرد دانه در شرایط تنش کم آبی اختلاف معنی دار وجود داشت. معنی دار بودن اثر لاین ها و تستر ها در مورد این صفات نشان دهنده تفاوت  بین ترکیب پذیری عمومی آن ها و وجود اثر افزایشی ژن ها بود. اثر متقابل لاین × تستر فقط در شرایط نرمال در مورد صفت عملکرد دانه معنی دار بود. شاخص کلروفیل و سرعت رشد اولیه از وراثت پذیری عمومی نسبتا بالایی در هر دو شرایط آبیاری برخوردار بودند. عملکرد دانه نیز دارای وراثت پذیری عمومی نسبتا بالا در هر دو شرایط بود ولی وراثت پذیری خصوصی آن تنها در شرایط تنش کم آبی نسبتا بالا بود. برآورد اثرات ترکیب پذیری عمومی نشان داد که لاین های  C122 و  C123 و تستر A19 در هر دو شرایط دارای بیشترین مقدار مثبت ترکیب پذیری عمومی از لحاظ عملکرد دانه بودند. هیبرید A196 × C41 در شرایط نرمال و هیبرید A112 × C111 در شرایط تنش کم آبی دارای ترکیب پذیری خصوصی مثبت معنی داری بودند. از بین صفات فیزیولوژیکی مورد بررسی در شرایط نرمال فقط صفت تلفات آب برگ با عملکرد همبستگی معنی داری را نشان داد. در شرایط تنش کم آبی، تلفات آب برگ و سرعت رشد اولیه همبستگی مثبت معنی داری با عملکرد دانه داشتند در حالی که دمای برگ با عملکرد دانه همبستگی منفی نشان داد. در نتیجه، به نظر می رسد که از تلفات آب برگ، سرعت رشد اولیه و دمای برگ ​​می توان برای بهبود غیرمستقیم عملکرد دانه آفتابگردان تحت شرایط تنش کمبود آب استفاده کرد.