شاخصه ها و جنبه های مختلف کارکردی شباک در معماری بناهای قزوین

شباک از جمله عناصر معماری بومی ایران، دامنهای از مسایل و جنبه های مختلف معنایی و زیبایی شناسی تا کارکردهای اقلیمی، اجتماعی و امنیتی را در بر میگیرد که با ویژگی های کالبدی مختلف از جمله هندسه، مصالح، رنگ و غیره در کاربری های گوناگونی به کار می رود. این عنصر بومی نمونه ای از هنر ایرانیان در جهت نیل به معماری پاسخگو و پایدار، بیشتر در مناطق گرم و خشک مطرح می باشد که عالوه بر جنبه های معنایی و ادراکی، در راستای تامین نور مناسب و مصرف بهینه انرژی، کارکرد اقلیمی داشته است. در این راستا، پژوهش حاضر به شناخت و بررسی انواع شباک های به کار رفته در اقلیم سرد میپردازد. برای این منظور بناهای شهر قزوین با کاربری های مختلف که از نظر دورهی تاریخی، همه ی نمونه ها به غیر از مساجد صفوی و بقعه ی ایلخانی، متعلق به دورهی قاجار می باشند، انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. و در ادامه، مشخصات فیزیکی و کالبدی، جنبه های عملکردی و شاخصه های معنایی و عوامل موثر بر کارایی این عناصر به طور کامل مورد تحلیل قرار گرفته و بر اساس کاربری های مختلف و محل نصبشان با یکدیگر مقایسه شدند. در راستای این مطالعه، شباکهای به کار رفته در کاربری های مختلف از نظر کالبدی و هندسه، رنگ و مصالح به کار رفته در آنها، تفاوت چندانی نداشته و در بسیاری از این موارد یکسان می باشند. اما جنبه های عملکردی در زمینه ی مسایل اقلیمی، اجتماعی و امنیتی در برخی کاربریها مانند خانه ها پررنگ تر از جنبه های معنایی و زیبایی شناسی در کاربری های دیگر از جمله بناهای مذهبی می باشد.