ارزیابی برخی صفات فیزیولوژیک، عملکرد و محتویات اسانس زرین گیاهDracocephalum kotschyi Boiss. در رویشگاه های طبیعی بجنورد

زرین گیاه Dracocephalum kotschyi Boiss. از گیاهان دارویی و معطر است که در رویشگاه های طبیعی در نواحی کوهستانی و مرتفع کشور یافت می شود. این گیاه به دلیل داشتن اسانس زیاد و خواص دارویی با اهمیت، بسیار مورد توجه است. در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر رویشگاه بر صفات فیزیولوژیک، بازده و محتوای اسانس، نمونه برداری به صورت تصادفی از سرشاخه های گل دار گیاه در مرحله گلدهی کامل با سه تکرار از رویشگاه های طبیعی آن واقع در ارتفاعات اسپیدان، آخورداغ و ارکان استان خراسان شمالی انجام گرفت. نتایج نشان داد که گیاهان رشدیافته در منطقه اسپیدان با 76/15 گرم وزن تر و 24/3 گرم وزن خشک بیشترین و گیاهان منطقه آخورداغ با 58/12 گرم وزن تر و 68/2 گرم وزن خشک کمترین میزان وزن تر و خشک را نشان دادند. در ارتباط با محتوای ترکیبات فلاونوییدی و درصد بازده اسانس، زرین گیاه های ارتفاعات ارکان با 63/69 (میلی گرم کویرستین بر گرم عصاره خشک) و 52/1 درصد بیشترین مقادیر این ترکیبات را به خود اختصاص دادند. در ادامه نتایج نشان داد 23 ترکیب در اسانس زرین گیاه های سه رویشگاه شناسایی شد که ترکیبات سیس الفابرگاموتن، لیمونن و بتا اوسیمن     عمده ترین ترکیبات مشترک در اسانس سه منطقه بودند. در ارتباط با خاصیت آنتی اکسیدانی نیز، گیاهان منطقه ارکان با 89/50 میکروگرم بر   میلی لیتر، ظرفیت آنتی اکسیدانی بیشتری را نسبت به دیگر رویشگاه ها در مهار رادیکال های آزاد DPPH نشان دادند. از نظر محتوای آنتوسیانین نیز عصاره زرین گیاه های منطقه ارکان با 96/2 میلی گرم سیانیدین 3 گلوکوزید در گرم با اختلاف معنی داری در مقایسه با سایر رویشگاه ها، منبع بیشتری از آنتوسیانین ها بودند. گیاهان رشدیافته در ارتفاعات ارکان محتوای ترکیبات آنتوسیانین، فلاونویید، ظرفیت آنتی اکسیدانی و بازده اسانس بیشتری نسبت به سایر رویشگاه ها از خود نشان دادند و به نظر می رسد رویشگاه ارکان مناسب ترین شرایط را برای کشت این گیاه دارویی ارزشمند داشته باشد.