تحول در تحقیقات علوم پزشکی ایران: 1360 تا 1420

فعالیت های تحقیقاتی در حوزه پزشکی در 40 سال گذشته رشد فزاینده ای داشته و رتبه علمی ایران در تولید علم در جهان را از 54 به 16 رسانده است. هدف از نگارش این مقاله مروری بر روند پژوهش های علوم پزشکی در دو دوره بیست ساله گذشته و نگاهی به افق تحقیقات پزشکی ایران در بیست سال آینده است.

بررسی مقالات فارسی در ارتباط با تحقیقات پزشکی از سال 1361 تا 1401از پایگاه های مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و اسکوپوس و نیز سه ویرایش کتاب سلامت در جمهوری اسلامی ایران انجام گرفت.

در بیست سال اول بین سال های 1361 تا 1380 توانمندسازی نیروی انسانی با رشد آموزش عالی پزشکی شامل افزایش تعداد دانشکده ها و دانشگاه های علوم پزشکی، افزایش تعداد دانشجویان رشته های مختلف در مقاطع کارشناسی ارشد، دکترای علمی، دکترای حرفه ای و تخحصص های بالینی پزشکی و تاسیس و رشد دوره های فوق تخصصی بالینی پزشکی انجام شد. زیرساخت های ضروری برای درونداد تحقیقات آماده شده و مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده های پزشکی تاسیس شد. در بیست ساله دوم بین سال های 1381-1400 افزایش تعداد اعضای هییت علمی دانشگاه ها، توسعه، موسسات تحقیقاتی و نیز افزایش تعداد دانشجویان و دستیاران سبب ارتقاء کمی و کیفی پژوهش و تولید مقالات علمی در سطح بین المللی و افزایش استنادات به مقالات پزشکی ایران شد. اهداف عمده بیست سال آینده افزایش نوآوری در پژوهش ها، تولید علم نافع و دستیابی به مرجعیت علمی در سطح منطقه و جهان است که با حفظ و تکریم دانشمندان و پژوهشگران، تقویت ساختارها و درونداد پژوهش، تغییر در شیوه ارزشیابی تحقیقات، افزایش اعتبارات پژوهشی، هدفمند کردن پژوهش های علوم پایه و بالینی و ترویج فرهنگ علم نافع امکان پذیر خواهد بود.

کشور جمهوری اسلامی ایران در 40 سال گذشته توانسته است زیرساخت ها و نیروی انسانی مورد نیاز برای تحقیقات پزشکی را فراهم کند. به کارگیری نیروی انسانی لایق و ترجمان دانش آنها، تدوین سیاستگذاری و برنامه ریزی های موثر برای نوآوری، خلاقیت و فناوری های مورد نیاز برای رفع مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سلامت جامعه و دستیابی به مرجعیت علمی نیازمند عزم ملی قوی و تحول انقلابی در دهه های آینده است.