رابطه عوامل ادافیک با انتشار جوامع گیاهی سازگار در حوزه های آبخیز دارای گنبد نمکی

مدیریت صحیح حوضه بر اساس اصول اکولوژیکی است که درک فرایند اکولوژیکی پیش نیاز اصلی برنامه ریزی منابع طبیعی است. حوضه های مجاور دریای عمان و خلیج فارس به علت وجود گنبدهای نمکی فراوان، نسبت به سایر حوزه های آبخیز کشور از شرایط ویژه ای برخوردار هستند. این رخساره های ژیومورفولوژیکی بر کیفیت آب های زیرزمینی مناطق تاثیر می گذارند و نیازمند تکنیک های مدیریتی خاصی هستند. در میان عوامل اکولوژیکی، خاک یکی از عواملی است که نقش مهم و تاثیرگذاری در پراکندگی و تراکم پوشش گیاهی دارد. همبستگی قوی و رابطه نزدیک بین پوشش گیاهی و خاک به گونه ای است که تغییر در وضعیت هر یک، تاثیر بسیار قوی بر سایر عملکردهای اکوسیستم خواهد داشت. پژوهش حاضر به منظور بررسی تغییرات جوامع گیاهی و نقش عوامل خاکی بر این جوامع در این حوضه ها، در نواحی رویشی خلیج و عمانی در شهرستان بستک هرمزگان انجام شد.

بدین منظور، پس از مشخص نمودن محدوده مورد نظر با استفاده از تصاویر ماهواره ای گوگل ارث و با کنترل زمینی، تیپ بندی انجام و سپس نمونه برداری ها در هر تیپ و بر روی سه ترانسکت 1000 متری و با پلات چهار متر مربعی با فاصله مناسب صورت گرفت. در هر پلات، درصد تاج پوشش، تراکم، ارتفاع و دو قطر عمود بر هم گیاهان غالب اندازه گیری شد. به منظور بررسی خاک در هر تیپ، تعداد نه پروفیل حفر و از دو عمق صفر تا 45 و 45 تا 90 سانتی متری نمونه برداری انجام و به آزمایشگاه منتقل شد. آنالیز آماری توسط نرم افزار SPSS و مقایسه میانگین ها به روش دانکن و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی انجام شد.

نتایج مقایسه نقشه های کاربری نشان می دهد که طی دوره 20 ساله 1399-1379، تمامی کاربری ها دستخوش تغییرات شدیدی شده است. در این بازه زمانی، مراتع 18.32درصد کاهش داشته که از این میزان 9.85 درصد به اراضی شور و بایر، 0.70 درصد به مناطق دست ساز شهری و 5.95 درصد به اراضی کشاورزی تغییر یافته است. نتایج آنالیز ضریب همبستگی بیانگر آن است که پوشش گیاهی با هدایت الکتریکی و میزان سدیم در سطح پنج درصد دارای همبستگی بوده است. ارتفاع گونه های گیاهی با درصد رطوبت اشباع و درصد سیلت عمق اول و دوم مرتبط بوده و تراکم گونه های گیاهی با عامل های هدایت الکتریکی، میزان سدیم، مجموع کلسیم و منیزیم، هر سه مورد در عمق های اول و دوم در سطح یک درصد و با رویکرد مثبت و با اسیدیته خاک در هر دو عمق همبستگی نشان داد.

شور شدن خاک و توسعه آن در حوزه های آبخیز خشک و نیمه خشک یکی از مخاطرات محیط زیست است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. شهرستان فرامرزان بستک یکی از مناطقی است که شرایط محیطی خشک و نیمه خشک و یکی از مخاطرات محیط زیست این حوضه، شور شدن اراضی است. به طور کلی، می توان بیان کرد که منطقه فرامرزی بستک در نواحی مرتفع با گنبدهای نمکی و در نواحی پایین با رودخانه نمکی به واسطه شوره زارهای هرمزگان محدود می شود. نوع گونه های گیاهی این شوره زار با توجه به مرکز شوری متفاوت بوده و این تفاوت در نتیجه ویژگی های خاک و سازگاری متفاوت گونه ها با سطح شوری است.