ارزیابی امکان افزایش تحمل به یخ زدگی در نخود (Cicer arietinum) با پیش تیمار بذر

از عوامل اصلی عدم ثبات عملکرد نخود برخورد مراحل زایشی با خشکی و گرمای آخر فصل است، یکی از راهبرد های مناسب به منظور بهبود عملکرد نخود، کشت پاییزه آن است. از طرفی تنش یخ زدگی از عوامل محدود کننده کشت پاییزه نخود محسوب می گردد. اخیرا، پیش تیمار بذر به عنوان یک روش ضروری برای القای تحمل گیاهان در برابر تنش های مختلف توسعه یافته است. پیش تیمار در پاسخ های دفاعی گیاه به تنش منجر به واکنش سریع گیاه خواهد شد. یخ زدگی به عنوان یکی از تنش های محیطی، رشد و نمو بسیاری از گیاهان نقاط مختلف جهان را محدود می کند. مطالعات حاکی از این است که علاوه بر خوسرمایی، رویدادهای تنش زا کوتاه مدت زیستی و غیر زیستی به نام پیش تیمار نیز می توانند تحمل گیاهان به یخ زدگی را افزایش دهد. این فرآیند پاسخ به یخ زدگی را به طور مفید تغییر می دهد.

این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده علوم گیاهی در دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1397 انجام شد. عوامل آزمایشی شامل تیمار دمایی در چهار سطح (صفر، 12-، 15- و 17- درجه سلسیوس)، پیش تیمار بذر در 10 سطح (شاهد (بدون پیش تیمار)، هیدروپرایمینگ، کلرید سدیم، اسید سالیسیلیک، نیتروپروساید سدیم، باکتری های حل کننده فسفر و پتاسیم، آمینواسید، نیترات پتاسیم و سولفات روی) و ژنوتیپ های نخود در چهار سطح (MCC505، ILC8617، MCC495 و رقم سارال) بودند. در این آزمایش درصد بقاء، درصد نشت الکترولیت ها، دمای 50 درصد کشندگی بر اساس نشت و دمای 50 درصد کشندگی بر اساس بقاء مورد ارزیابی قرار گرفت.

نتایج نشان داد که کاربرد پیش تیمارهای هیدروپرایمینگ، نیتروپروساید سدیم و سولفات روی اثرات مطلوبی بر درصد بقاء و نشت الکترولیت ها داشتند که از این میان تیمار نیتروپروساید سدیم توانست نسبت به تیمار شاهد در دمای 15- و 17- درجه سلسیوس در رقم سارال، دمای 15- درجه سلسیوس در ژنوتیپ ILC8617 و دمای 12- و 15- درجه سلسیوس در ژنوتیپ MCC495 منجر به افزایش درصد بقاء به ترتیب 23، 68، 58، 85 و 55 درصد شود. همچنین تیمار مذکور نسبت به تیمار شاهد در دمای 15- درجه سلسیوس در ژنوتیپ ILC8617 منجر به کاهش 13 درصدی نشت الکترولیت ها شد. علاوه بر این تیمار مذکور نسبت به تیمار شاهد منجر به کاهش 40 درصدی دمای 50 درصد کشندگی بر اساس بقاء در ژنوتیپ MCC495 گردید.

به طورکلی نتایج بیانگر افزایش نشت الکترولیت ها و کاهش درصد بقاء تحت تنش یخ زدگی بود. کاربرد پیش تیمار با القای تحمل به یخ زدگی، توانست فراتر از تیمار شاهد خوسرما شده پیش رود و منجر به کاهش دمای 50 درصد کشندگی بر اساس بقاء و نشت الکترولیت ها در ژنوتیپ MCC495 گردد. علاوه بر این پاسخ پیش تیمار به منظور تحمل به یخ زدگی میان نشت الکترولیت و درصد بقاء بیشتر در حفظ بقاء موثر بود.

1- تاثیر پیش تیمارهای مختلف بر تحمل به یخ زدگی بذر نخود بررسی و مشخص شد.
2- آستانه تحمل به یخ زدگی گیاهچه های نخود در شرایط آزمایشگاهی تحت پیش تیمارهای مختلف تعیین شد.
3- پاسخ ژنوتیپ ها به پیش تیمارها و رفتار ژنوتیپ ها نسبت به همدیگر بررسی گردید.