تاثیر کیتوزان بر شاخص های جوانه زنی لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris) رقم صدری در شرایط تنش شوری

امروزه، افزایش جمعیت به طرز چشمگیری، بار اضافی بر منابع کشاورزی جهانی ایجاد کرده است. در نتیجه، دستیابی به تقاضای جهانی غذا و افزایش درآمد کشاورزان به یک کار چالش برانگیز تبدیل شده است. شوری از مهم ترین عوامل زیانبار در نواحی خشک و نیمه خشک جهان است که تولید گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. پرایمینگ بذر فناوری است که به واسطه آن بذرها پیش از قرار گرفتن در بستر خود و مواجهه با شرایط اکولوژیکی محیط، به لحاظ فیزیولوژیک و بیوشیمیایی آمادگی جوانه زنی را به دست می آورند. این پژوهش با هدف بررسی کارایی تاثیر کیتوزان بر شاخص های جوانه زنی لوبیا تحت تنش شوری اجرا گردید.

این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار به صورت ردیفی (کشت لوله ای یا ساندویچی) بین کاغذ صافی در دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1400 انجام شد. تیمارها شامل چهار سطح شوری (صفر، 50، 100 و 150 میلی مولار) و چهار سطح کیتوزان (صفر، 25/0، 50/0 و 75/0 درصد وزنی- حجمی) که همه در اسید استیک یک درصد حل شده بودند. صفات مورد ارزیابی شامل ضریب جوانه‎زنی، ضریب آلومتری، سرعت جوانه زنی روزانه، میانگین جوانه زنی روزانه، شاخص طولی و وزنی بنیه بذر، طول ریشه چه، ساقه چه، وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک باقیمانده بذر بود. تجزیه داده ها با استفاده از نرم افزار آماری  SAS نسخه 2/9 و مقایسه میانگین ها به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.

نتایج نشان داد که تنش شوری موجب کاهش ضریب آلومتری، شاخص طولی بنیه گیاهچه، طول ریشه چه و گیاهچه و وزن تر و خشک ریشه چه و باعث افزایش سرعت جوانه زنی روزانه و وزن خشک باقیمانده گردید. پیش تیمار بذر با کیتوزان سبب افزایش ضریب آلومتری، شاخص طولی بنیه گیاهچه، طول ریشه چه و گیاهچه، و وزن تر و خشک ریشه چه شد. البته، مقایسه میانگین ها نشان دهنده آن بود که بین سطوح کیتوزان اختلاف معنی داری وجود داشت، به نحوی که بیش ترین مقدار صفات از کاربرد کیتوزان 75/0 درصد و کم ترین آن از عدم کاربرد کیتوزان حاصل گردید. شاخص طولی بنیه بذر، طول گیاهچه و وزن خشک ریشه چه در پیش تیمار با کیتوزان 75/0 درصد به ترتیب در حدود 31، 26 و 27 درصد نسبت به شاهد (پرایمینگ با آب مقطر) بیشتر بودند. بیش ترین ضریب آلومتری در پرایمینگ با کیتوزان 50/0 درصد مشاهد شد. مقایسه میانگین تیمارها در مورد تنش شوری بیش ترین و کم ترین مقدار صفات به ترتیب از کاربرد سطوح شوری صفر و 150 میلی مولار به دست آمد. همچنین، با افزایش شوری، کیتوزان سبب افزایش ضریب جوانه‎زنی، شاخص وزنی گیاهچه، طول ساقه چه و وزن تر و خشک ساقه چه شد.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در بین تیمارهای مورد مطالعه، تیمار بذر با کیتوزان 75/0 درصد موثرترین روش برای بهبود جوانه زنی بذر لوبیا محسوب می شود و می تواند اثرات مضر تنش شوری را بر برخی صفات در گیاهچه کاهش داده و رشد گیاهچه را بهبود بخشد. هم چنین، پیش تیمار بذر با آب مقطر روشی آسان، کم هزینه و موثر برای افزایش شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه لوبیا می باشد و کشاورزان برای جوانه زنی سریع و رشد بهتر گیاهچه در شرایط تنش شوری می توانند از این روش استفاده کنند.

1- تاثیر غلظت های مختلف کیتوزان بر جوانه زنی بذر لوبیا بررسی شد.
2- پرایمینگ با کیتوزان ضریب آلومتری، شاخص طولی بنیه گیاهچه، طول ریشه چه و گیاهچه، و وزن تر و خشک ریشه چه را افزایش داد.
3- روش مناسب برای کاهش اثرات سوء شوری و افزایش شاخص های جوانه زنی لوبیا معرفی گردید.