مروری بر مکانیسم و عملکرد پپتید شبه گلوکاگون-1 و آگونیست های گیرنده آن در بهبود دیابت نوع دو

دیابت نوع دو یک مشکل عمده بهداشت عمومی جهانی است که یک بار جهانی سنگین بر سلامت عمومی و هزینه های اقتصادی قابل توجه بر جامعه تحمیل می کند. دیابت نوع دو شایع ترین نوع دیابت هست. GLP-1 یا پپتید شبه گلوکاگون-1 یکی از انواع اینکرتین ها یا هورمون های گوارشی است که فعالیت آن در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو کاهش یافته است. تجویز GLP-1 به بیماران مبتلا به دیابت نوع دو منجر به طبیعی شدن شرایط هایپرگلیسمی می شود. بنابراین استراتژی های مبتنی بر افزایش GLP-1 و نیز استفاده از آگونیست های گیرنده GLP-1 اهداف مناسبی برای درمان دیابت نوع دو به نظر می رسند. در این مقاله مروری بر ارتباط بین پپتید GLP-1 و دیابت نوع دو خواهیم داشت و هدف از این مطالعه مرور عملکرد، مکانیسم های مولکولی، توالی و ساختار، گیرنده و اگونیست های گیرنده این پپتید موثر بر دیابت نوع دو می باشد.

در این مقاله با کلیدواژه های دیابت نوع دو و GLP-1 یا پپتید شبه گلوکاگون-1، آخرین یافته های علمی منتشرشده در پنج سال اخیر منتهی به سال 2021 در پایگاه های داده PubMed, Web of Science, Scopus, ScienceDirect, Google Scholar  مورد بررسی قرار گرفت و نتایج بصورت مکانیسم عملکرد، چگونگی فعالیت، توالی، ساختار، اندام های متاثر از GLP-1 و معرفی آگونیست های گیرنده GLP-1  ارایه شده است.

نتایج نشان داد نقش GLP-1 در متابولیسم شامل ترشح انسولین، مهار گلوکاگون، حفظ سلول β، سرکوب تخلیه معده، بی اشتهایی، کاهش وزن بدن، تشکیل استخوان و محافظت از برخی اندام ها (مغز، قلب و کلیه) است. فعال سازی گیرنده GLP-1، منجر به تولید cAMP و فعال سازی وابسته به cAMP مسیرهای پیام رسان دوم، مانند مسیرهای پروتیین کیناز A (PKA) و Epac2 می شود. این مسیرها نیز در انواع رویدادهای درون سلولی، از جمله تغییر فعالیت کانال یونی، افزایش سطح کلسیم سیستولیک و افزایش اگزوسیتوز گرانول های حاوی انسولین که همگی در تحریک ترشح انسولین به روش وابسته به گلوکز شرکت می کنند، درگیر هستند. آگونیست های گیرنده پپتید شبه گلوکاگون-1 به عنوان مقلدهای اینکرتین نیز شناخته می شوند. با توجه به عدم کفایت روش های درمانی موجود جهت کنترل افزایش روزافزون بیماری دیابت نوع دو در سراسر جهان، آگونیست های گیرنده GLP-1 به عنوان رویکرد درمانی جدیدی جهت بهبود بیماران مبتلا به دیابت نوع دو توسعه یافته اند. آگونیست های گیرنده GLP-1 تایید شده عبارت اند از: Exenatide ، Liraglutide ، Lixisenatide ، Albiglutide ، Dulaglutide، Semaglutide.