پیوستگی ژنتیکی ژن ناشناخته کنترل کننده وجود ریشک و ژن Vrn-D1 در گندم نان

ژن های Vrn کنترل عادت رشدی گندم (بهاره و پاییزه) را بر عهده دارند. علاوه بر این، این ژن ها نقش کلیدی در زمان گلدهی و زودرسی گندم ایفا می نمایند و در پژوهش های تحمل به خشکی بسیار مورد توجه هستند . در پژوهشی که به منظور ایجاد لاین های ایزوژن برای ژن های Vrn-B1 و Vrn-D1 طراحی شده بود، در نسل BC5F5 حاصل از تلاقی برگشتی روشن (والد گیرنده) و اکسکلیبر (والد بخشنده) مشخص شد برخی از لاین های ایزوژن دارای ریشک هستند. از آنجا که والد تکراری بی ریشک و زمینه ژنتیکی لاین های ایزوژن با احتمال 99/99 درصد مشابه بود احتمال این که ژن کنترل کننده ریشک مستقل از دو ژن مورد نظر باشد رد شد. مشخص شد لاین های ایزوژن ریشک دار و بدون ریشک به ترتیب حامل آلل Vrn-D1 و Vrn-D1a هستند. بنابراین مشخص شد ژن کنترل کننده ریشک و ژن Vrn-D1 با هم ارتباط دارند و دو فرضیه لینکاژ ژنتیکی و پلیوتروپی مطرح شد. برای یافتن دلیل ژنتیکی این ارتباط، علاوه بر ارقام روشن و اکسکلیبر، ارقام رخشان، شاه پسند، مهدوی و کل حیدری نیز مورد ارزیابی ژنتیکی قرار گرفتند. نتایج این ارزیابی ها نشان داد ارقام ریشک دار شاه پسند، مهدوی و کل حیدری دارای ژنوتیپ Vrn-D1/Vrn-D1 و رقم ریشک دار رخشان دارای ژنوتیپ Vrn-D1a/Vrn-D1a است. از این رو فرضیه پلیوتروپی رد و مشخص شد ژنی که با فاصله نزدیک از Vrn-D1 قرار دارد ریشک داری را کنترل می نماید. فاصله این دو ژن چنان کم است که در 14 نسل تکثیر جنسی، بین آن ها کراسینگ اور رخ نداده است. مکان ژنی Vrn-D1 بر روی کروموزم 5D قرار دارد و آلل Vrn-D1a عادت رشدی بهاره را کنترل می نماید. سه ژن شناخته شده بر روی کروموزوم های 4A، 5A و 6B ریشک داری را کنترل می نمایند و تا کنون ژن شناخته شده مهمی بر روی کروموزم 5D شناسایی نشده است. بنابراین، ژنی که با فاصله کمی از Vrn-D1 قرار دارد و ریشک داری را کنترل می نماید تا کنون ناشناخته باقی مانده است. در این پژوهش مشخص شد فنوتیپ بی ریشک بودن با آلل Vrn-D1a لینکاژ دارد. از آنجا که بی ریشک بودن صفت مطلوبی نیست، پیوستگی این دو ژن ارزش زراعی رقم را کاهش می دهد.